เจดีย์ทรงปราสาท

ไม่ปรากฏประวัติการก่อสร้าง แต่จากรูปแบบศิลปะและลวดลายสามารถกำหนดอายุอยู่ในพุทธศตวรรษที่ 21

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 97 ตอนที่ 10 วันที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2523

ในปี พ.ศ. 2528 มีการขุดแต่งเจดีย์องค์นี้ พบเจดีย์องค์ในที่ถูกเจดีย์ทรงปราสาทครอบ

เจดีย์องค์นี้เป็นเจดีย์ทรงปราสาท มีฐานเขียงรอบรับฐานบัวคว่ำบัวหงายคาดลูกแก้ว 1 เส้น 2 ฐานยืดท้องไม้สูงในผังยกเก็จ ต่อด้วยฐานหน้ากระดานยกเก็จรองรับเรือนธาตุยกเก็จมีซุ้มจระนำทั้ง 4 ด้านประดิษฐานพระพุทธรูป ประดับลายกาบบน กาบล่าง ประจำยามอกที่บริเวณเสา เหนือขึ้นไปเป็นส่วนเรือนยอดที่ทำเป็นเรือนชั้นซ้อนคือมีผนัง ช่องวิมาน มีปราสาทจำลองที่ด้านและมุม มีบรรพแถลงสลับกับหลังคาลาด ส่วนยอดสุดหักหายไป

1. เจดีย์ทรงปราสาทเพียงองค์เดียวที่ได้รับอิทธิพลศิลปะอยุธยา

2. เจดีย์ทรงปราสาทที่สร้างครอบเจดีย์ทรงระฆัง

1. ลักษณะเรือนยอดเช่นนี้มีลักษณะคล้ายปยาทาดของพม่า เรือนยอดเช่นนี้ส่วนใหญ่พบในงานเครื่องไม้ เช่น ธรรมาสน์ หรือโขงพระเจ้า โขงประตูวัด

2. ลักษณะลวดลายที่ปรากฏเป็นลายเครือล้านนา ลายกาบบน กาบล่างที่มีเส้นหยักโค้งอย่างมาก นิยมในศิลปะล้านนาช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นสิ่งที่ช่วยในการกำหนดอายุได้เป็นอย่างดี

3. ชื่อวัดปันสาทน่าจะหมายถึงปราสาท ซึ่งเป็นชื่อที่มีการตั้งขึ้นในภายหลัง ไม่น่าจะเป็นชื่อวัดมาแต่เดิม

4. จากการขุดแต่งวัดแห่งนี้พบว่าเจดีย์องค์สร้างครอบเจดีย์ทรงระฆังแบบสุโขทัยเอาไว้ แสดงถึงอายุสมัยที่หลังลงมากว่าเจดีย์องค์ด้านใน

5. เจดีย์องค์นี้ในระยะแรกไม่ปรากฏชื่อ บางครั้งจึงเรียกว่าเจดีย์ข้างสถานีขนส่งสายเหนือ

1. กู่พระแก่นจันทน์ วัดมหาโพธาราม จังหวัดเชียงใหม่ ตัวอย่างของกู่พระเจ้าในศิลปะล้านนาซึ่งเดิมเคยใช้ประดิษฐานพระแก่นจันทน์ มีลักษณะลวดลายปูนปั้นที่สามารถกำหนดอายุได้อยู่ในข่วงพุทธศตวรรษที่ 21 เช่นกัน

2. โขงประตู วัดพระธาตุลำปางหลวง จังหวัดลำปาง โขงประตูที่มีลักษณะของเรือนยอดคล้ายกับวัดปันสาทและมีอายุสมัยใกล้เคียงกันแต่ลวดลายปูนปั้นได้รับการบูรณะในระยะหลังแล้ว

ศิลปากร, กรม. การขึ้นทะเบียนโบราณสถานภาคเหนือในเขตรับผิดชอบของหน่วยศิลปากรที่ 4 ตามโครงการสำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณสถานของกองโบราณคดี. กรุงเทพฯ: กรม, 2525.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ: มติชน, 2556.

อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว. วัดร้างในเวียงเชียงใหม่. พิมพ์ครั้งที่ 2. เชียงใหม่: สุริวงศ์ บุ๊คเซนเตอร์, 2539.