เจดีย์ช้างล้อม

เจดีย์องค์นี้สร้างขึ้นในบริเวณหอนอนของพญามังราย โดยรูปแบบที่ปรากฏในปัจจุบันน่าจะเกิดจากการบูรณะโดยพญาแสนหลวงในราว พ.ศ. 2114 และมีการซ่อมแซมเพิ่มเติมในสมัยต้นพุทธศตวรรษที่ 22 และในสมัยรัตนโกสินทร์

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478

เจดีย์องค์นี้เป็นเจดีย์ทรงปราสาท ฐานล่างเป็นฐานเขียงต่อด้วยฐานช้างล้อม ที่มีประติมากรรมรูปช้างทั้งสิ้น 15 เชือก ต่อด้วยทางประทักษิณมีบันไดทางขึ้นทางทิศตะวันออก เรือนธาตุมีการประดับซุ้มด้านละ 3 ซุ้ม รวม 12 ซุ้มมีการประดับลวดลายปูนปั้น จระนำกลางเป็นซุ้มซ้อน ส่วนยอดเป็นหลังคาลาด 2 ชั้นในผังยกเก็จ ต่อด้วยชุดฐานรองรับองค์ระฆัง 3 ฐานในผังแปดเหลี่ยม บัวปากระฆัง องค์ระฆังในผังกลม บัลลังก์ในผังเพิ่มมุม ก้านฉัตร ปล้องไฉน และปลี

เจดีย์ที่ได้แรงบันดาลใจจากเจดีย์หลวงอย่างชัดเจน

1. แม้รูปแบบเจดีย์น่าจะมีอายุอยู่ในราวพุทธศวรรษที่ 21 แต่ลวดลายปูนปั้นบริเวณซุ้มน่าจะเป็นผลจากการบูรณะในสมัยรัตนโกสินทร์

2. เนื่องจากเจดีย์องค์นี้มีความคล้ายคลึงกับเจดีย์หลวง จังหวัดเชียงใหม่อย่างมาก ดังนั้นเจดีย์องค์นี้อาจช่วยในการสันนิษฐานส่วนยอดของเจดีย์หลวงที่ขาดหายไปได้

1. เจดีย์หลวง จังหวัดเชียงใหม่ เจดีย์ทรงปราสาทยอดเดียวองค์แรกที่เกิดขึ้นและมีรูปแบบคล้ายกับวัดเชียงมั่นอย่างมาก ทำให้สามารถใช้รูปแบบของเจดีย์วัดเชียงมั่นในการสันนิษฐานส่วนยอดของเจดีย์หลวงได้

2. กู่พระเจ้าติโลกราช วัดมหาโพธาราม จังหวัดเชียงใหม่ เจดีย์ทรงปราสาทยอดเดียวอีกองค์ที่มีประวัติชัดเจนว่าสร้างโดยพระยอดเชียงรายและมีรูปแบบคล้ายกับวัดเชียงมั่นแต่มีส่วนรองรับองค์ระฆังในผังกลม

ศิลปากร, กรม. การขึ้นทะเบียนโบราณสถานภาคเหนือในเขตรับผิดชอบของหน่วยศิลปากรที่ 4 ตามโครงการสำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณสถานของกองโบราณคดี. กรุงเทพฯ: กรม, 2525.

ศักดิ์สายสิงห์. ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ: มติชน, 2556.

สุรชัย จงจิตงาม. ล้านนา Art & Culture. นนทบุรี: มิวเซียมเพรส, 2555.