ปราสาทกำแพงแลง

คำสำคัญ : ปราสาทเขมร, พระปรางค์สามยอด, ปราสาทขอม, พระเจ้าชัยวรมันที่ 7, บายน, ปราสาทกำแพงแลง, วัดกำแพงแลง

ชื่อหลัก	วัดกำแพงแลง
ประเภทงานศิลปะ	สถาปัตยกรรม
ที่อยู่	เลขที่ 44
ตำบล	ท่าราบ
อำเภอ	เมือง
จังหวัด	เพชรบุรี
ภาค	ภาคตะวันตก
ประเทศ	ไทย
พิกัดภูมิศาสตร์ ค่าองศาทศนิยม	Lat : 13.105571 Long : 99.956362
พิกัดภูมิศาสตร์ พิกัดกริด	Zone : 47 P Hemisphere : N E : 603606.81 N : 1448992.8
ตำแหน่งงานศิลปะ	ตั้งอยู่ภายในวัดกำแพงแลง

ประวัติการสร้าง	ไม่ปรากฏหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับประวัติการสร้าง
กระบวนการสร้าง/ผลิต	ศิลาแลง
ประวัติการอนุรักษ์	ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 ตอนที่ 75 หน้า 3692 วันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2478
ลักษณะทางศิลปกรรม	ปราสาทกำแพงแลงมีผังพื้นล้อมรอบด้วยกำแพงศิลาแลงเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ภายในกำแพงศิลาแลงเป็นที่ตั้งของปราสาทศิลาแลงแบบศิลปะเขมรทั้งหมด 4 องค์ ปราสาท 3 องค์ทางด้านหน้าวางตัวเรียงกันในแนวเหนือ-ใต้ โดยปราสาทประธานมีขนาดสูงใหญ่กว่าอีก 2 องค์ คล้ายกับปรางค์สามยอด ลพบุรี ส่วนปราสาทองค์ที่ 4 ตั้งอยู่ด้านหลังของปราสาทประธานด้านทิศตะวันออก และยังปรากฏลวดลายปูนปั้นประดับปราสาท ด้านหน้ามีโคปุระหรือซุ้มประตูทางเข้า 1 หลัง ภายในกำแพงศิลาแลงยังพบสระน้ำอยู่ชิดขอบกำแพงทางทิศตะวันออกด้วย นอกจากนี้ยังพบโบราณวัตถุสำคัญ ได้แก่ พระโพธิสัตว์โลเกศวรเปล่งรัศมี, ส่วนพระวรกายของพระโพธิสัตว์โลเกศวรสี่กร, ส่วนพระวรกายของพระพุทธรูปนาคปรกทรงเครื่อง, เศียรนางปรัชญาปารมิตา จากการใช้ศิลาแลงเป็นวัสดุหลักในการสร้างปราสาท และลักษณะของการวางผังปราสาททิศเหนือ ปราสาทองค์กลาง และปราสาททิศใต้ เป็นไปในลักษณะการวางตามคติการนับถือรัตนตรัยมหายาน ปราสาททิศเหนือได้แก่พระนางปรัชญาปารมิตา ปราสาทองค์กลาง คือพระวัชรสัตว์นาคปรก และจากปราสาททิศใต้ได้แก่ พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ซึ่งคติการนับถือรูปเคารพทั้งสามรูปเรียงกันในแนวนี้ เป็นคติการนับถือรูปเคารพในพุทธศาสนามหายาน สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 พุทธศตวรรษที่ 18 จึงสามารถกำหนดอายุเวลาในการสร้างปราสาทกำแพงแลงนี้ได้ว่าร่วมสมัยกับพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 และจารึกที่ปราสาทพระขรรค์ ประเทศกัมพูชา กล่าวถึงเมือง “ศรีชัยวัชรปุระ” (เมืองเพชรบุรี) หนึ่งในหกเมืองโบราณในภาคกลางที่มีการกล่าวต่อไปอีกว่าได้มีการส่งพระชัยพุทธมหานาถ 1 ใน 23 องค์จากเมืองพระนครหลวง มาประดิษฐานที่เมืองเพชรบุรีนั่นก็คือปราสาทวัดกำแพงแลง และเมื่อเทียบกับโบราณสถานแล้ว ก็เป็นสิ่งที่ยืนยันได้ว่า ปราสาทกำแพงแลงแห่งนี้ ก็คือปราสาทที่กล่าวถึงในจารึกนั้น ซึ่งปราสาทพระขรรค์เป็นปราสาทที่ร่วมสมัยกับพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เช่นกัน
ข้อมูลที่สำคัญทางวิชาการ	ปราสาทแห่งนี้สร้างขึ้นจากศิลาแลงและมีลักษณะหลายอย่างที่เทียบได้กับศาสนสถานสถานที่สร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 น่าจะเป็นหลักฐานแสดงความสัมพันธ์ระหว่างจังหวัดเพชรบุรีกับอำนาจทางการเมืองและวัฒนธรรมของพระองค์ได้ อันนำไปสู่การรับรองว่าเพชรบุรีน่าจะตรงกันกับชื่อเมืองศรีชัยวัชรปุระในจารึกปราสาทพระขรรค์ ประเทศกัมพูชา ที่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 โปรดให้ส่งรูปพระชัยพุทธมหานาถมาประดิษฐานไว้
ยุค	ประวัติศาสตร์
สมัย/รูปแบบศิลปะ	ลพบุรี, บายน
อายุ	พุทธศตวรรษที่ 18
ลัทธิ/นิกาย	มหายาน
ศาสนา/ความเชื่อที่เกี่ยวข้อง	พุทธมหายาน
งานศิลปะที่เกี่ยวข้อง	ปรางค์ประธานวัดมหาธาตุ ราชบุรี ปรางค์สามยอด ลพบุรี

รูปแบบลิขสิทธิ์	Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
เจ้าของสิทธิ์	ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันที่จัดทำข้อมูล	2016-06-01
ผู้จัดทำข้อมูล	รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง
บรรณานุกรม	จารึก วิไลแก้ว. วัดกำแพงแลง. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, 2534. ศิลปากร, กรม. ทะเบียนโบราณสถานในเขตหน่วยศิลปากรที่ 2. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์สมาพันธ์ จำกัด, 2538. สุนาวิน บูรนสมภพ. ศิลปะเขมรแบบบายนในจังหวัดราชบุรีและจังหวัดเพชรบุรี .สารนิพนธ์หลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต ภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2528.