ใบเสมา

ไม่ทราบประวัติการสร้างที่แน่ชัด แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมเชื่อว่าสร้างขึ้นในสมัยทวารวดี

สลักหิน

ใบเสมาแผ่นแบน ยอดแหลม สลักลายกลีบบัวที่ด้านล่าง ด้านหน้าเล่าเรื่องพุทธประวัติตอนเสวยวิมุตติสุขสัปดาห์ที่ 6 หรือตอนาคปรก

เป็นตัวอย่างใบเสมาสลักภาพเล่าเรื่องพุทธประวัติที่สมบูรณ์

ค้นพบที่เมืองฟ้าแดดสงยาง อำเภอกมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์

พุทธประวัติตอนนี้เกิดขึ้นภายหลังตรัสรู้ในสัปดาห์ที่ 6 พระพุทธองค์ประดับใต้ต้นมุจลินท์หรือต้นจิก ริมสระน้ำมุจลินท์ ครั้งนั้นพายุฝนนอกฤดูได้บังเกิดขึ้น พระยานาคมุจลินท์ซึ่งอาศัยอยู่ภายในสระน้ำนั้นได้ขึ้นมาขนดกายปกป้องพระพุทธองค์จากพายุฝน เมื่อสงบลงแล้วจึงกลายร่างเป็นมนุษย์ฟังพระธรรมเทศนา

รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง, ทวารวดีในอีสาน. กรุงเทพฯ : มติชน, 2558.

รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง, “หลักหิน-ใบเสมาในวัฒนธรรมทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย” กรุงเทพฯ สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2557.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์, ศิลปะทวารวดี วัฒนธรรมพุทธศาสนายุคแรกเริ่มในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2547.

วชิราภรณ์ ไชยชาติ, นำชมใบเสมาในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ขอนแก่น. กรุงเทพฯ : พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ขอนแก่น, 2552.