พระสมุทรเจดีย์

เริ่มสร้างในสมัยรัชกาลที่ 2 แล้วเสร็จในสมัยรัชกาลที่ 4

พระสมุทรเจดีย์มีองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่สำคัญ ได้แก่ ส่วนฐานประกอบด้วยฐานเขียงที่มีช้างล้อม ถัดขึ้นไปเป็นฐานประทักษิณ 2 ฐาน ซึ่งมีบันไดทางขึ้นทั้ง 4 ด้าน จากนั้นเป็นชั้นฐานบัวคว่ำ บัวหงายที่ประดับบัวลูกแก้ว 2 เส้น ในผังกลม และประดับจระนำทั้งสี่ทิศที่ชั้นฐานนี้ จากนั้นจึงต่อด้วยชุดฐานบัวคว่ำบัวหงายตามระเบียบของเจดีย์ทรงระฆังในสมัยรัชกาลที่ 4 และมีชุดมาลัยเถา 3 ชั้น ชั้นฐานบัวลูกแก้วอกไก่ 1 ชุด แทนตำแหน่งบัวปากระฆัง องค์ระฆัง บัลลังก์สี่เหลี่ยม แกนปล้องไฉนและเสาหาร ปล้องไฉนทรงกรวยและปลียอด

พระสมุทรเจดีย์ตั้งอยู่บริเวณเกาะกลางน้ำเมืองสมุทรปราการหรือเมืองพระประแดง ต่อมาชายฝั่งขวาของแม่น้ำเจ้าพระยาค่อยตื้นเขินขึ้นจนเกิดเป็นผืนดินเชื่อมติดกับเกาะอันเป็นที่ตั้งของพระเจดีย์ พระสมุทรเจดีย์สร้างขึ้นตามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเมื่อครั้งที่โปรดเกล้าฯ ให้สร้างป้อมปราการป้องกันเมืองที่สองฝั่งปากแม่น้ำเจ้าพระยา เนื่องจากทรงเห็นว่าเมืองสมุทรปราการเป็นช่องทางที่ข้าศึกจะยกทัพมาทางน้ำได้ ในครั้งนั้นได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาเจดีย์ขึ้นที่กลางน้ำ พระราชทานน้ำว่า พระสมุทรเจดีย์ แต่การก่อสร้างเพิ่งเริ่มเพียงการก่อฐานพระเจดีย์ก็สิ้นรัชกาล

ครั้นถึงรัชกาลที่ 3 ได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระสมุทรเจดีย์ต่อมา โดยมีรูปแบบเป็นเจดีย์ไม้สิบสองแต่ก็ยังไม่เสร็จสมบูรณ์ก็เสด็จสวรรคต

หอสมุดแห่งชาติ. “ประกาศเรื่องความเป็นมาของพระสมุทรเจดีย์และการสถาปนาปฏิสังขรณ์สมัย ร.4 พ.ศ.2403” หนังสือสมุดไทยดำ อักษรไทย ภาษาไทย เส้นดินสอ จ.ศ.1222 เลขที่ 82.

พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ฉบับหอพระสมุดแห่งชาติ (พระนคร : โรงพิมพ์กรมสรรพสามิต, 2506.