ค้นหางานศิลปกรรม

ฐานข้อมูลศิลปกรรมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

 
 
 
 
 
 
 

เขาคลังใน

คำสำคัญ : เจดีย์, เขาคลังใน

ชื่อหลักเขาคลังใน
ประเภทงานศิลปะสถาปัตยกรรม
ตำบลศรีเทพ
อำเภอศรีเทพ
จังหวัดเพชรบูรณ์
ภาคภาคกลาง
ประเทศไทย
พิกัดภูมิศาสตร์
ค่าองศาทศนิยม
Lat : 15.465544
Long : 101.144684
พิกัดภูมิศาสตร์
พิกัดกริด
Zone : 47 P
Hemisphere : N
E : 730109.59
N : 1710967.2
ตำแหน่งงานศิลปะกลางเมืองชั้นในของเมืองศรีเทพ ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของปรางค์ศรีเทพ

ประวัติการสร้าง

ไม่ทราบประวัติการสร้างที่แน่ชัด แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมที่เทียบได้กับสถาปัตยกรรมสมัยทวารวดี เช่น วัดโขลงสุวรรณคีรี และมีงานปูนปั้นแบบทวารวดีประดับอยู่ จึงเชื่อว่าน่าจะสร้างขึ้นในเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 14-16

ประวัติการอนุรักษ์

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษาเล่ม 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2475

สภาพของเขาคลังในก่อนการขุดแต่งมีสภาพเป็นเนินดินขนาดใหญ่รูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ลักษณะเป็นทรงปิรามิด ปกคลุมด้วยมูลดินมี มีศิลาแลงและอิฐปนอยู่กับดินที่ปกคลุมโบราณสถาน และยังมีวัชพืชและพืชขนาดใหญ่โดยทั่วไป ในปีพ.ศ. 2521 สำนักศิลปากรที่ 3 สุโขทัย ได้ดำเนินการขุดแต่งทางด้านทิศเหนือและทิศตะวันออก แต่ไม่ได้ผลอะไรเพราะโบราณสถานมีขนาดใหญ่มาก

ในปีพ.ศ. 2531 ได้ดำเนินการขุดแต่งเป็นพื้นที่ 850 ตารางเมตร บริเวณทิศเหนือ ทิศตะวันออก และบริเวณส่วนยอดของโบราณสถานบางส่วน

ในปีพ.ศ. 2532 ได้ทำการขุดแต่งต่อจากปีพ.ศ. 2531 โดยเลือกพื้นที่ขุดเฉพาะบริเวณด้านทิศเหนือและทิศตะวันออกเป็นหลัก การขุดแต่งครั้งนี้พบโบราณวัตถุจำนวนมาก
ขนาดกว้างประมาณ 28 เมตร ยาวประมาณ 44 เมตร สูงประมาณ 12 เมตร
ลักษณะทางศิลปกรรม

เขาคลังนอกเป็นเจดีย์ศิลาแลง แผนผังสี่เหลี่ยมผืนผ้ายกเก็จ มีบันไดทางขึ้นสู่ลานด้านบนทางทิศตะวันออก

สภาพปัจจุบันปรักหักพังมาก หลักฐานที่เหลืออยู่เป็นเพียงส่วนฐานขนาดใหญ่ ไม่ทราบส่วนยอดที่แท้ตั้งหรือรูปแบบอาคารบนลานด้านบนว่าเป็นอย่างไร

พบงานปูนปั้นประดับส่วนฐานบ้าง โดยเฉพาะทางด้านใต้ โดยปั้นเป็นรูปคนแคระแบกและพรรณพฤกษา
ข้อมูลที่สำคัญทางวิชาการ

เขาคลังนอกตั้งอยู่กลางเมืองในของเมืองศรีเทพ นับได้ว่าเป็นเจดีย์กลางเมืองซึ่งน่าจะพัฒนามาเป็นคติมหาธาตุกลางเมืองในสมัยสุโขทัยและอยุธยา

เขาคลังนอกนับได้ว่าเป็นศาสนสถานกลางเมืองที่มีขนาดใหญ่ สะท้อนว่าเมืองศรีเทพเคยเป็นเมืองที่พุทธศาสนาได้หยั่งรากลึก นอกจากนี้ยังมีงานปูนปั้นประดับรูปคนแคระแบกอยู่ที่ฐาน นับเป็นปูนปั้นที่สมบูรณ์ที่สุดที่ยังคงอยู่ติดกับศาสนสถาน
ข้อสังเกตอื่นๆ

เขาคลังในไม่ใช่ชื่อเดิมของศาสนสถานหลังนี้ แต่เป็นชื่อที่ชาวบ้านเรียกขาน เนื่องจากในอดีตมีสภาพเป็นเนินดินขนาดใหญ่ เป็นที่มาของคำว่า “เขา” นอกจากนี้ยังเชื่อว่าภายในมีสมบัติฝังอยู่ เป็นที่มาของคำว่า “คลัง” และตั้งอยู่ในเมืองศรีเทพ เป็นที่มาของคำว่า “ใน” รวมเป็น เขาคลังใน

ยุคประวัติศาสตร์
สมัย/รูปแบบศิลปะทวารวดี
อายุพุทธศตวรรษที่ 14-16
ศาสนาพุทธ
ศาสนา/ความเชื่อที่เกี่ยวข้องพุทธศาสนา
งานศิลปะที่เกี่ยวข้อง

วัดโขลงสุวรรณคีรี เมืองคูบัว จังหวัดราชบุรี เพราะมีรูปแบบและแผนผังคล้ายคลึงกันมาก แต่วัดโขลงสุวรรณคีรีสร้างจากอิฐเป็นหลัก

รูปแบบลิขสิทธิ์Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
เจ้าของสิทธิ์ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันที่จัดทำข้อมูล2015-10-14
ผู้จัดทำข้อมูลดร.รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง
บรรณานุกรม

โครงการอุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ. ดรรชนีภาพปูนปั้นจากโบราณสถานเขาคลังใน เมืองโบราณศรีเทพ อ.ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์. เอกสารอัดสำเนา, 2533.

ศิลปากร, กรม. ทะเบียนโบราณวัตถุสถานทั่วราชอาณาจักร. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภาพระสุเมรุ, 2516.

ศิลปากร, กรม. รายงานเบื้องต้นการขุดแต่งโบราณสถานเขาคลังใน (ต่อ) เมืองโบราณศรีเทพ อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2532.

ศิลปากร, กรม. อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2550.

สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์, “เขาคลังใน: ภาพปูนปั้นเครื่องตกแต่งศาสนสถาน” เมืองโบราณ ปีที่ 15, ฉบับที่ 1 (มกราคม-มีนาคม 2532), หน้า 41-48.