พระพุทธสิหิงค์

ไม่ปรากฏประวัติการสร้าง แต่ตามตำนานกล่าวว่า ท้าวมหาพรหม เจ้าเมืองเชียงรายอัญเชิญมาพร้อมกับพระแก้วมรกตจากเมืองกำแพงเพชรในราวต้นพุทธศตวรรษที่ 20

หล่อสำริด

พระพุทธรูปองค์นี้ประทับนั่งขัดสมาธิเพชร แสดงปางมารวิชัย พระพักตร์กลม ขมวดพระเกศาใหญ่ ยอดอุษณีษะเป็นตุ่มกลมคล้ายดอกบัวตูม พระเนตรเปิดมองตรง พระโอษฐ์แย้ม พระวรกายอวบอ้วน ครองจีวรห่มเฉียง ชายสังฆาฏิสั้นเหนือพระถันปลายแตกเป็นเขี้ยวตะขาบ ประทับนั่งบนฐานบัวหงายที่มีลายกลีบบัวขนาดใหญ่ รองรับด้วยฐานเชียงแปดเหลี่ยม

พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวล้านนาที่เป็นต้นแบบการจำลองพระพุทธสิหิงค์ในสมัยต่อมา

1. เศียรพระพุทธสิหิงค์ในปัจจุบันเป็นเศียรที่หล่อขึ้นใหม่แทนเศียรเดิมที่ถูกตัดไปแล้วเมื่อ.ศ. 2465 แต่ยังสามารถตรวจสอบกับพระพุทธรูปที่สร้างขึ้นในยุคเดียวกัน เช่น พระพุทธรูปแบบสิงห์หนึ่งในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่ที่เดิมเคยประดิษฐานอยู่ร่วมกับพระพุทธสิหิงค์

2. พระพุทธรูปศิลปะล้านนาช่วงพุทธศตวรรษที่ 20 นิยมประทับนั่งบนฐานเขียงเรียบ ส่วนฐานปัจจุบันจึงอาจเป็นงานที่สร้างเพิ่มเติมในภายหลัง

ตำนานพระพุทธสิหิงค์มีอยู่หลายฉบับ เช่น ชินกาลมาลีปกรณ์ หรือ ตำนานพระพุทธสิหิงค์ โดยมีเนื้อหาหลักใจความตรงกัน คือ พระพุทธสิหิงค์เป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ที่ปรากฏในลังกา กษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัยนาม โรจราช ได้ยินกิตติศัพท์จึงสอบถามเรื่องนี้กับพระเจ้านครศรีธรรมราชซึ่งได้แนะนำให้พระองค์ส่งทูตไปขอต่อพระเจ้ากรุงสิงหล พระเจ้ากรุงสิงหลจึงได้ส่งพระพุทธสิหิงค์มาที่นครศรีธรรมราช แม้ระหว่างแพจะแตกก็ตาม เมื่อมาถึงพระเจ้ากรุงสุโขทัยจึงอัญเชิญไปยังเมืองสำคัญต่างๆ ได้แก่ เมืองชัยนาท กรุงศรีอยุธยา เมืองกำแพงเพชร จนขึ้นมาสู่ล้านนาตามลำดับ โดยตำนานนี้เกิดขึ้นในสมัยพระเจ้ากือนาหรือพระเจ้าแสนเมืองมาในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 20 เพราะบุคคลสำคัญ คือ ท้าวมหาพรหมเป็นผู้อัญเชิญมา ซึ่งจากการตรวจสอบรูปแบบ พระพุทธสิหิงค์และพระแก้วมรกตที่อัญเชิญมาพร้อมกันล้วนมีอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 20 สอดคล้องกับในตำนาน และอาจเป็นไปได้ว่า ผู้ที่สร้างพระพุทธรูปทั้งสององค์นี้อาจเป็นท้าวมหาพรหมก็ได้

1. พระพุทธรูปปางมารวิชัย วัดพระเจ้าเม็งราย จังหวัดเชียงใหม่ ตัวอย่างสำคัญของพระพุทธรูปแบบสิงห์หนึ่งที่มีจารึกระบุชื่อ “พระพุทธสิหิงค์” ชื่อผู้สร้างและปีที่สร้างชัดเจน แสดงให้เห็นถึงการจำลองพระพุทธรูปสิหิงค์อย่างแพร่หลายในล้านนา

2. พระพุทธสิหิงค์ วัดโคกขาม จังหวัดสมุทรสาคร ตัวอย่างพระพุทธรูปในศิลปะอยุธยาที่มีจารึกระบุชื่อ พระพุทธสิหิงค์ แสดงให้เห็นว่าชาวอยุธยารู้จักพระพุทธสิหิงค์ว่าเป็นพระพุทธรูปขัดสมาธิเพชรเช่นเดียวกับชาวล้านนา

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย : รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

George Coedes. Document sur l’histoire politique et religieuse du Laos occidental (แปลจากชินกาลมาลีปกรณ์) Paris: BEFEO., 1912.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. “พระพุทธสิหิงค์คือพระพุทธรูปขัดสมาธิเพชรในศิลปะล้านนา” ศิลปวัฒนธรรม, 26,2 (ธันวาคม 2547): 94 – 99.

รัตนปัญญาเถระ, พระ. ชินกาลมาลีปกรณ์. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2552.