พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ไม่ปรากฏหลักฐานลายลักษณ์อักษรระบุถึงประวัติการสร้าง แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมที่เป็นพระพุทธรูปหมวดขนมต้มซึ่งพบว่าแพร่หลายในกรุงศรีอยุธยาตั้งแต่ราวสมัยอยุธยาตอนกลางกระทั่งอยุธยาตอนปลาย จึงกำหนดอายุโดยกว้างไว้ราวพุทธศตวรรษที่ 21-23

หล่อสำริด

พระพุทธรูปนั่งขัดสมาธิเพชร พระหัตถ์ทำปางมารวิชัย รองรับด้วยฐานกลีบบัวหงายและชุดฐานบัวยกเก็จ

เป็นตัวอย่างของพระพุทธรูปหมวดขนมต้ม หรือพระพุทธรูปขัดสมาธิเพชรศิลปะอยุธยาที่งดงามและสมบูรณ์ที่สุดตัวอย่างหนึ่ง พระพุทธรูปแบบนี้อาจเกี่ยวข้องกับการจำลองพระพุทธสิหิงค์ของล้านนาก็เป็นได้ หากข้อสันนิษฐานนี้มีความเป็นไปได้ย่อมสะท้อนการติดต่อสัมพันธ์ทางศาสนาและวัฒนธรรมระหว่างกรุงศรีอยุธยากับล้านนา

คำว่าขนมต้มเป็นชื่อที่ใช้เรียกรูปร่างคนที่มีลักษณะสันทัด พระพุทธรูปแบบนี้หลายองค์ก็มีลักษณะสันทัดและอวบอ้วนจึงเรียกว่าหมวดขนมต้ม ทั้งนี้บางท่านเรียกว่าแบบนครศรีธรรราช เพราะพบแพร่หลายในภาคใต้เช่นกัน เช่น พระพุทธสิหิงค์ของนครศรีธรรมราช

รูปแบบของพระพุทธรูปหมวดขนมต้มทำให้นักวิชาการหลายท่านเชื่อว่าสัมพันธ์กับพระพุทธรูปล้านนาแบบสิงห์หนึ่ง และยังตั้งข้อสังเกตว่าบางองค์อาจเป็นรูปจำลองของพระพุทธสิหิงค์ของล้านนาก็ได้

1. พระพุทธรูปขัดสมาธิเพชรหรือหมวดขนมต้มที่พบภายในพระอุระพระมงคลบพิตร

2. พระพุทธสิหิงค์วัดโคกขาม จังหวัดสมุทรสาคร

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน. พิมพ์ครั้งที่ 3, กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2550.