พระพุทธมนุสสนาค

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.2473

พระพุทธรูปประทับยืนเหนือฐานสิงห์กลีบบัว ที่ฐานมีจารึกพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวในการสร้างพระพุทธรูป แสดงปางประทานอภัย 2 พระหัตถ์ หรือปางห้ามสมุทร ปลายนิ้วพระหัตถ์ทั้ง 4 ยาวไม่เสมอกัน ครองจีวรห่มคลุมพระอังสาทั้ง 2 ข้าง จีวรเป็นริ้วอย่างธรรมชาติ แลเห็นจีวรที่ห่มทับสบงที่เป็นริ้วชั้นใน รูปแบบของการทำจีวรจึงแสดงถึงแนวคิดอย่างสมจริง แต่พุทธลักษณะอื่นๆยังคงไว้ ได้แก่ พระพักตร์ที่สงบ พระเนตรเหลือบต่ำ พระกรรณยาว ขมวดพระเกศาเป็นเม็ดเล็ก มีอุษณีษะเตี้ยๆรองรับพระรัศมีเปลว เหนือพระเศียรประดับด้วยฉัตรทองฉลุลาย 5 ชั้น

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระพุทธรูปขึ้นองค์หนึ่งเพื่อเป็นพระพุทธรูปฉลองพระองค์ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เนื่องจากได้ทรงครองวัดบวรนิเวศวิหารมาเป็นลำดับที่ 3 และได้ทรงเป็นสมเด็จพระราชอุปัฌาย์เมื่อครั้งรัชกาลที่ 6 และรัชกาลที่ 7 ทรงผนวช ทั้งยังทรงมีคุณูปการแก่พระพุทธศาสนาเป็นอันมาก จึงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระพุทธรูปประทับยืน ปางห้ามสมุทรหรือประทานอภัยสองพระหัตถ์ในระดับพระอุระ ครองจีวรห่มคลุมพระอังสาทั้งสองข้าง ประดับฉัตรทองฉลุลาย 5 ชั้น ที่ฐานพระพุทธรูปมีจารึกและบรรจุพระอังคารของสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ พระองค์นั้น แล้วประดิษฐานที่ด้านสกัดทางทิศตะวันตกของวิหารเก๋ง พระราชทานนามพระพุทธรูปว่า พระพุทธมนุสสนาค ตามฉายาทางธรรมของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสว่า มนุสฺสนาโค ซึ่งพ้องกับพระนามเดิมก่อนทรงผนวชคือ พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ

ศานติ ภักดีคำ.พุทธาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร. กรุงเทพฯ: วัดบวรนิเวศวิหาร, 2556.

ศิลปกรรมวัดบวรนิเวศวิหาร. กรุงเทพฯ: วัดบวรนิเวศวิหาร, 2556.