พระพุทธรูปคันธารราฐ

สร้างขึ้นตามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยนายอัลฟอนโซ ทอร์นาเรลลี ช่างชาวอิตาเลียนปั้นโดยอนุโลมตามพระพุทธรูปคันธารราฐในประเทศอินเดีย เมื่อ พ.ศ. 2453

หล่อสำริด กะไหล่ทอง

พระพุทธรูปเลียนแบบศิลปะอินเดียแบบคันธารราฐ ประทับยืนปางขอฝนพระพักตร์แหงนเงยขึ้นเบื้องบน พระหัตถ์ขวายกในกิริยากวัก พระหัตถ์ซ้ายหงายรองรับน้ำฝนตรงบั้นพระองค์พระพักตร์มีรูปแบบคล้ายเทพเจ้ากรีก-โรมัน เกล้าพระเกศาเป็นมุ่นโมลี ไม่มีพระรัศมี พระวรกายแสดงกล้ามเนื้ออย่างมนุษย์ ครองจีวรห่มเฉียงเป็นริ้วหนา มีรอยยับอย่างเป็นธรรมชาติ ประทับยืนบนดอกบัว เหนือบันไดขั้นบนสุดของขอบสระโบกขรณี ใกล้กันมีราวบันไดซึ่งมีเสาและพนัก ประดับตกแต่งรูปพระแม่ธรณีบีบมวยผม และรูปมนุษย์นาคซึ่งมีความหมายถึงน้ำ และความอุดสมบูรณ์

พระพุทธรูปคันธารราฐหมายถึงพระพุทธรูปปางขอฝน เรียกชื่อตามเมืองคันธารราฐในอินเดียซึ่งกล่าวกันว่าพระเจ้าแผ่นดินเมืองนั้นได้สร้างพระพุทธรูปปางนี้ขึ้นเพื่อขอฝนตามเหตุการณ์ในพุทธประวัติ

ในสมัยรัตนโกสินทร์มีพระพุทธรูปคันธารราฐเพื่อใช้ประกอบพระราชพิธีต่างๆ เพื่อความอุดมสมบูรณ์ของบ้านเมืองและอำนวยให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ได้แก่ พระราชพิธีพรุณศาสตร์ และพระราชพิธีพืชมงคล โดยพระคันธารราฐแต่เดิมเป็นพระพุทธรูปประทับนั่งขัดสมาธิ พระหตถ์ขวาอยู่ในท่ากวักเพื่อเรียกน้ำฝน พระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลาเพื่อรองรับน้ำฝน อย่างที่เรียกว่า ปางขอฝน

พระสุตันตปิฎก ขุททกนิกาย เอกนิบาตชาดก เรื่องมัจฉชาดก

กรมศิลปากร.โบราณวัตถุชิ้นสำคัญในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ.กรุงเทพฯ : กรม, 2554.