เจดีย์วัดศรีพิจิตรกีรติกัลยาราม

จารึกวัดตาเถรขึงหนังซึ่งค้นพบจากสถานที่แห่งนี้ได้ให้ข้อมูลว่า เมื่อ พ.ศ. 1943 สมเด็จพระราชชนนีศรีธรรมราชมาดา และสมเด็จมหาธรรมราชาธิบดีราชโอรส หรือพระยาไสลือไท ได้อาราธนาพระมหาศรีกีรติจากเมืองกำแพงเพชรมาสร้างอาราม ชื่อว่า ศรีพิจิตรกีรติกัลยาราม อารามที่ปรากฏในจารึกนี้ก็คงหมายถึงวัดตาเถรขึงหนังซึ่งเป็นสถานที่ที่พบจารึกนั้นเอง ดังนั้นวัดแห่งนี้ควรสร้างขึ้นในระยะเวลานี้ โดยมีชื่อครั้งนั้นว่า วัดศรีพิจิตรกีรติกัลยาราม นอกจากนี้จารึกนี้ยังกล่าวถึงการปลูกต้นพระศรีมหาโพธิ์โดยสมเด็จพระราชชนนีศรีธรรมราชมาดาด้วย

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 มีการขุดแต่งบูรณะครั้งหนึ่งในปี พ.ศ. 2508 และมีการขุดแต่งเมื่อปลายปีงบประมาณ พ.ศ. 2512 โดยการขุดแต่งโดยรอบฐานเจดีย์ วิหารแล้วเสร็จ

เจดีย์ประธานวัดศรีพิจิตรกีรติกัลยารามเป็นงานก่ออิฐถือปูน มีส่วนฐานที่สูงใหญ่ ซึ่งเชื่อว่าเป็นรูปแบบหนึ่งของศิลปะสุโขทัยระยะปลาย รายละเอียดของส่วนต่างๆ มีดังนี้

วัดศรีพิจิตรกีรติกัลยาราม หรือวัดตาเถรขึงหนังปรากฏศักราชการสร้างที่แน่ชัด ว่าสร้างราว พ.ศ. 1943 เป็นต้นมา นับเป็นตัวอย่างสำหรับศึกษาเปรียบเทียบศิลปกรรมสุโขทัยในระยะเวลาเดียวกันนี้ได้ โดยเฉพาะประเด็นการทำฐานเจดีย์ให้มีความใหญ่โตจนทำให้ขนาดโดยรวมของเจดีย์สูงใหญ่ตามไปด้วย

คณะกรรมการปรับปรุงบูรณะโบราณสถานจังหวัดสุโขทัยและจังหวัดกำแพงเพชร, รายงานการสำรวจและขุดแต่งบูรณะโบราณวัตถุสถานเมืองเก่าสุโขทัย พ.ศ. 2508 – 2512. พระนคร: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, 2512.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์, ศิลปะสุโขทัย : บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดี จารึก และศิลปกรรม. พิมพ์ครั้งที่ 2, กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2551.

ศิลปากร, กรม. ทำเนียบโบราณสถานอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2531.