เจดีย์วัดช้างล้อมสุโขทัย

ได้มีการค้นพบจารึกที่วัดแห่งนี้ เรียกว่าจารึกวัดช้างล้อม เนื้อหากล่าวถึงการสร้างวัดแห่งหนึ่งเมื่อ พ.ศ. 1927 โดยพ่อนมไสดำ ซึ่งเชื่อว่าคงหมายถึงวัดช้างล้อมแห่งนี้ พ่อนมไสดำได้ได้อุทิศบ้านและที่ดินของตนให้เป็นวัด ครั้งนั้นได้สร้างถาวรวัตถุต่างๆ มากมาย เช่น พระพุทธปฏิมา กุฏิ หอพระไตรปิฎก ต้นพระศรีมหาโพธิ์

ขุดแต่งและบูรณะเมื่อปี พ.ศ. 2507 ที่ฐานเจดีย์เล็กน้อย แต่ไม่แล้วเสร็จ ได้ดำเนินการตามแผนเมื่อ พ.ศ. 2511 โดยขุดลอกดินออกจากฐานเจดีย์ ระเบียงรอบเจดีย์และวิหารหน้า ทำการก่อยึดบนองค์เจดีย์ ยกช้างขึ้นตั้งตามรูปของเดิม แล้วเสร็จในปีงบประมาณ พ.ศ. 2512

เจดีย์ประธานวัดช้างล้อมตั้งอยู่กลางเขตพุทธาวาส ก่ออิฐฉาบปูน ล้อมรอบด้วยระเบียงคดโถง ด้านหน้าหรือด้านตะวันออกมีวิหารสี่เหลี่ยมผืนผ้าตั้งอยู่

1. วัดช้างล้อมแห่งนี้ปรากฏศักราชการสร้างที่แน่ชัด ว่าสร้างราว พ.ศ. 1927 เป็นต้นมา นับเป็นตัวอย่างสำหรับศึกษาเปรียบเทียบศิลปกรรมสุโขทัยในระยะเวลาเดียวกันนี้ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งรูปแบบและความนิยมเจดีย์ช้างล้อม ตลอดจนแผนผังวัดที่ทำอุโบสถแยกออกมาต่างหากจากส่วนพุทธาวาสอื่น

2. เจดีย์ประธานของวัดเป็นเจดีย์ทรงกลมที่มีช้างล้อมรอบที่ฐาน ซึ่งเป็นรูปแบบที่สัมพันธ์กับลังกาทวีป แสดงให้เห็นว่าวัดนี้มีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับพุทธศาสนาลังกาวงศ์ที่แพร่หลายเข้ามายังสุโขทัยสมัยนั้น

1. เจดีย์วัดช้างล้อม เมืองศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย เพราะสร้างเป็นเจดีย์ช้างล้อมในช่วงระยะเวลาใกล้เคียงกันเหมือนกัน

2. เจดีย์วัดช้างรอบ จังหวัดกำแพงเพชร เพราะสร้างเป็นเจดีย์ช้างล้อมในช่วงระยะเวลาใกล้เคียงกัน

คณะกรรมการปรับปรุงบูรณะโบราณสถานจังหวัดสุโขทัยและจังหวัดกำแพงเพชร, รายงานการสำรวจและขุดแต่งบูรณะโบราณวัตถุสถานเมืองเก่าสุโขทัย พ.ศ. 2508 – 2512. พระนคร: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, 2512.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์, ศิลปะสุโขทัย : บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดี จารึก และศิลปกรรม. พิมพ์ครั้งที่ 2, กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2551.

ศิลปากร, กรม. ทำเนียบโบราณสถานอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2531.