ค้นหางานศิลปกรรม
ฐานข้อมูลศิลปกรรมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
วัดมหาธาตุสุโขทัย
คำสำคัญ : วัดมหาธาตุ, วัดมหาธาตุสุโขทัย
ชื่อเรียกอื่น | - |
---|---|
ชื่อหลัก | วัดมหาธาตุสุโขทัย |
ชื่ออื่น | - |
ประเภทงานศิลปะ | สถาปัตยกรรม |
ตำบล | เมืองเก่า |
อำเภอ | เมือง |
จังหวัด | สุโขทัย |
ภาค | ภาคกลาง |
ประเทศ | ไทย |
พิกัดภูมิศาสตร์ ค่าองศาทศนิยม | Lat : 17.016926 Long : 99.703703 |
พิกัดภูมิศาสตร์ พิกัดกริด | Zone : 47 Q Hemisphere : N E : 574899.3 N : 1881562.1 |
ตำแหน่งงานศิลปะ | เขตพุทธาวาส |
ประวัติการสร้าง | วัดมหาธาตุสุโขทัยไม่มีประวัติการสร้างเป็นลายลักษณ์อักษร แต่สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นพร้อมๆกันกับการเป็นราชธานี อย่างน้อยสมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ (ราว พ.ศ. 1800) ผู้เป็นปฐมกษัตริย์ แต่ไม่ทราบว่าครั้งนั้นมีสิ่งก่อสร้างใดบ้าง จากนั้นกษัตริย์รัชกาลต่อมาได้บูรณปฏิสังขรณ์และสร้างถาวรวัตถุต่างๆ มาโดยลำดับ จนมีสิ่งก่อสร้างมากมายดังที่เห็นในปัจจุบัน ทั้งนี้ข้อความในจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช บรรยายถึงกลางเมืองสุโขทัยไว้ตอนหนึ่งว่า “...กลางเมืองสุโขทัยนี้มีพิหาร มีพระพุทธรูปทอง มีพระอัฏฐารส มีพระพุทธรูป มีพระพุทธรูปอันใหญ่ มีพระพุทธรูปอันราม มีพิหารอันใหญ่ มีพิหารอันราม...” ซึ่งอาจเป็นการบรรยายถึงวัดมหาธาตุกลางเมืองสุโขทัยด้วยก็ได้ |
---|---|
ประวัติการอนุรักษ์ | ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 มีการขุดแต่งบูรณะครั้งแรก พ.ศ. 2496 ต่อมามีการบูรณะเป็นครั้งคราว แต่งานยังไม่แล้วเสร็จ ได้ดำเนินงานตามแผนอีกครั้งในระหว่างปี พ.ศ. 2508 – 2511 มีการบูรณะในปี พ.ศ. 2508 – 2511 และในปี พ.ศ. 2524 – 2526 ในปีพ.ศ. 2537 ได้มีโครงการอนุรักษ์ประติมากรรมติดที่ขึ้น โดยมีระยะการปฏิบัติงานตั้งแต่เดือนธันวาคม พ.ศ. 2536 – เดือนกันยายน พ.ศ. 2537 ในปีพ.ศ. 2551 ได้ดำเนินการบูรณะอีกครั้งพร้อมขุดค้นขุดตรวจทางโบราณคดีควบคู่กันไป โดยได้บูรณะพระพุทธรูปในวิหารสูงที่มีสภาพทรุดเอียงอย่างมาก ในปีเดียวกันยังได้บูรณะโบราณสถานและขุดค้นทางโบราณคดีอีกหลายแห่ง ได้แก่ การซ่อมแซมกำแพงแก้วรอบเจดีย์ห้ายอดซึ่งทรุดเอียง การขุดค้นขุดตรวจที่กำแพงวัดมหาธาตุด้านทิศใต้บางส่วน |
ลักษณะทางศิลปกรรม | วัดมหาธาตุสุโขทัยตั้งอยู่ภายในเมืองสุโขทัย สภาพปัจจุบันเหลือเฉพาะส่วนที่สร้างขึ้นด้วยวัสดุมั่นคงถาวร เช่น อิฐ หิน ศิลาแลง พื้นที่วัดล้อมรอบด้วยแนวกำแพงสี่เหลี่ยม หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ส่วนที่สำคัญที่สุดคือองค์พระมหาธาตุ ตั้งอยู่กึ่งกลางวัด เป็นเจดีย์ยอดทรงดอกบัวตูม หรือยอดทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ แวดล้อมด้วยเจดีย์รายแปดองค์ ด้านหน้าเป็นวิหารหลวง ทั้งหมดนี้ตั้งอยู่ในตำแหน่งแกนกลางของวัด ทางทิศใต้ ตะวันตก และเหนือของแกนกลางนี้มีซากเจดีย์และซากฐานอาคารหลายหลังกระจัดกระจายอยู่ สำหรับอุโบสถตั้งอยู่ทางด้านเหนือของบริเวณวัด |
ข้อมูลที่สำคัญทางวิชาการ | 1. วัดมหาธาตุสุโขทัยถือเป็นหนึ่งในตัวอย่างสำคัญในการศึกษาคติการสร้างวัดมหาธาตุกลางเมืองในดินแดนไทย ซึ่งแพร่หลายอย่างมากนับแต่พุทธศตวรรษที่ 19-20 เป็นต้นมา 2. วัดมหาธาตุสุโขทัยมีสิ่งก่อสร้างต่างๆ จำนวนมาก นับเป็นสถานที่สำคัญในการค้นคว้าเรื่องราวของศิลปะสุโขทัยได้ นอหกจากนี้ยังได้ค้นพบจารึกสำคัญในวัดมหาธาตุสุโขทัย ดังนี้ 1. จารึกปู่ขุนจิดขุนจอด พ.ศ. 1935 อักษรไทยสุโขทัย ภาษาไทย เนื้อหาสำคัญเกี่ยวข้องกับการกระทำสัตย์สาบานของกษัตริย์สุโขทัยกับกษัตริย์น่าน 2. จารึกลานทองสมเด็จพระมหาเถรจุฑามุณิ พ.ศ. 1919 อักษรไทยสุโขทัย-ธรรมล้านนา ภาษาไทย-บาลี เนื้อหาเกี่ยวกับการสร้างวิหาร พระธาตุ และพระพุทธรูป โดยสมเด็จพระมหาเถรจุฑามุณิ 3. จารึกเจดีย์น้อย พุทธศตวรรษที่ 20-21 อักษรไทยสุโขทัย-ขอมสุโขทัย ภาษาไทย-สันสกฤต เนื้อหาเกี่ยวข้องกับการสบถสาบานระหว่างคนสองคน |
ยุค | ประวัติศาสตร์ |
สมัย/รูปแบบศิลปะ | สุโขทัย |
อายุ | พุทธศตวรรษที่ 20 |
ศาสนา | พุทธ |
ลัทธิ/นิกาย | เถรวาท |
ศาสนา/ความเชื่อที่เกี่ยวข้อง | พุทธศาสนาเถรวาท |
รูปแบบลิขสิทธิ์ | Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND) |
---|---|
เจ้าของสิทธิ์ | ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) |
วันที่จัดทำข้อมูล | 2015-05-25 |
ผู้จัดทำข้อมูล | ดร.รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง |
บรรณานุกรม | ณรงค์ โคกสันเทียะ, โครงการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังเร่งด่วน : การอนุรักษ์ประติมากรรมติดที่วัดมหาธาตุ (วัดร้าง) ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย . กรุงเทพฯ: ฝ่ายอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังและประติมากรรมติดที่ กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2539. ภาณุวัตถ์ เอื้อสามาลย์, “ขุดฐานพระ บูรณะพระประธานที่วิหารสูง วัดมหาธาตุ เมืองสุโขทัย” ศิลปากร, 54, 5 (ก.ย. – ต.ค. 2554), 41 - 47 ศิลปากร, กรม. ทำเนียบโบราณสถานอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2531. ศักดิ์ชัย สายสิงห์, ศิลปะสุโขทัย : บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดี จารึก และศิลปกรรม, พิมพ์ครั้งที่ 2, กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2551. สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะสุโขทัย. พิมพ์ครั้งที่ 2, กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2549. |