พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท

คำสำคัญ :

ชื่อหลัก	พระบรมมหาราชวัง
ชื่ออื่น	วังหลวง
ประเภทงานศิลปะ	สถาปัตยกรรม
ตำบล	พระบรมมหาราชวัง
อำเภอ	เขตพระนคร
จังหวัด	กรุงเทพมหานคร
ภาค	ภาคกลาง
ประเทศ	ไทย
พิกัดภูมิศาสตร์ ค่าองศาทศนิยม	Lat : 13.750056 Long : 100.491313
พิกัดภูมิศาสตร์ พิกัดกริด	Zone : 47 P Hemisphere : N E : 661236.93 N : 1520582.89
ตำแหน่งงานศิลปะ	เขตพระราชฐานชั้นกลาง พระบรมมหาราชวัง

ประวัติการสร้าง	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทในพื้นที่พระตำหนักเดิมที่ทรงพระราชสมภพ และเคยเสด็จประทับเมื่อครั้งยังทรงพระเยาว์พระที่นั่งองค์นี้ออกแบบการก่อสร้างโดย นายยอน คลูนิซ สถาปนิกชาวอังกฤษ
ประวัติการอนุรักษ์	มีการบูรณะครั้งใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ 7 โดยสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์เป็นผู้อำนวยการซ่อม และหม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร เป็นผู้ควบคุมการปฏิสังขรณ์
ลักษณะทางศิลปกรรม	พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทเป็นสถาปัตยกรรมแบบยุโรป สูง 3 ชั้น แบ่งเป็น 3 มุข โดยมีบริเวณที่เรียกว่า มุขกระสันเชื่อมต่อถึงกันจากด้านตะวันออกถึงตะวันตก มุขทั้ง 3 รองรับเครื่องหลังคาทรงปราสาทยอดส่วนหลังคาและยอดพระที่นั่งเป็นทรงปราสาทยอดแบบไทยประเพณี แต่ด้วยการประกอบเข้ากับสถาปัตยกรรมแบบตะวันตก จึงทำให้มีสัดส่วนที่ต่างไปจากพระมหาปราสาทองค์อื่น เช่น ความเอียงลาดของหลังคาที่น้อยลง เครื่องลำยองที่มีขนาดอ้วนและสั้นกว่าปกติ เป็นต้น มุขกลางมีมุขเด็จสำหรับเสด็จออก ที่พระเฉลียงของมุขเด็จประดิษฐานพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแบบเหมือนจริงทำด้วยโมเสก ตัวอาคารตกแต่งด้วยศิลปะตะวันตกยุคเรเนสซองส์ ประดับช่องหน้าต่างวงโค้งที่ชั้นบน ส่วนชั้นที่สองเป็นช่องหน้าต่างในกรอบสี่เหลี่ยม คั่นจังหวะด้วยเสาโครินเธียนติดผนัง รายละเอียดทางสถาปัตยกรรมมีความเปลี่ยนแปลงไปจากพระมหาปราสาทแบบไทยประเพณี กล่าวคือ มีการประดับสัญลักษณ์ต่างๆที่มีความเกี่ยวข้องกับสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยไม่ใช้รูปนารายณ์ทรงครุฑอีกต่อไป แต่ได้ใช้รูปสัญลักษณ์อื่นๆ เช่น พระจุลมงกุฎหรือพระเกี้ยวประดิษฐานบนพานแว่นฟ้า รองรับด้วยช้างสามเศียรซึ่งหมายถึงพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รูปจักรและตรีล้อมด้วยสายสังวาลนพรัตน์ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ที่สื่อความหมายถึงพระราชวงศ์จักรี รวมทั้งยังประดับตราประจำแผ่นดินในสมัยรัชกาลที่ 5
ข้อมูลที่สำคัญทางวิชาการ	หมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ประกอบด้วยพระที่นั่ง 11 องค์ต่อเนื่องกัน ปัจจุบันเหลือเพียงบางองค์ที่สำคัญ ได้แก่ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ พระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติ พระที่นั่งบรมราชสถิตมโหฬาร สำหรับพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทซึ่งเป็นประธานของหมู่พระที่นั่งนี้ เป็นพระที่นั่งแบบตะวันตก แต่ส่วนยอดแก้เป็นแบบไทย โดยทำตามคำแนะนำของ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินในขณะนั้นเพื่อให้เป็นพระมหาปราสาทในรัชกาลที่ 5 และเป็นพระเกียรติยศสืบไป พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทประกอบด้วย พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทองค์ตะวันออก องค์กลาง องค์ตะวันตก และมุขกระสันเชื่อมท้องพระโรงกลาง และท้องพระโรงหลัง ภายในพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทเป็นที่ประดิษฐานสิ่งสำคัญ เช่น พระที่นั่งพุดตานถมภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตรซึ่งประดิษฐาน ณ ท้องพระโรงกลาง นอกจากนี้ บริเวณชั้นบนยังเป็นที่เก็บพระบรมอัฐิของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 -8 รวมทั้งพระอัฐิพระบรมวงศ์ชั้นสูง
สมัย/รูปแบบศิลปะ	รัตนโกสินทร์
อายุ	พุทธศตวรรษที่ 25
ศาสนา/ความเชื่อที่เกี่ยวข้อง	ประเพณีในราชสำนัก
งานศิลปะที่เกี่ยวข้อง	ศิลปะตะวันตกยุคเรเนซองส์

รูปแบบลิขสิทธิ์	Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
เจ้าของสิทธิ์	ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันที่จัดทำข้อมูล	2015-05-26
ผู้จัดทำข้อมูล	พัสวีสิริ เปรมกุลนันท์
บรรณานุกรม	สำนักราชเลขาธิการ. สถาปัตยกรรมพระบรมมหาราชวัง. กรุงเทพฯ : สำนักราชเลขาธิการ, 2531. แน่งน้อย ศักดิ์ศรี, ม.ร.ว. พระบรมมหาราชวังและวัดพระศรีรัตนศาสดาราม.กรุงเทพฯ: ริเวอร์บุ๊คส์, 2543.