เจดีย์กู่กุด

เจดีย์กู่กุดองค์นี้เชื่อว่าเป็นองค์เดียวกันกับเจดีย์มหาพล (วัดจามเทวีมีอีกชื่อหนึ่งว่า วัดทุ่งมหาพล) ซึ่งปรากฏในชินกาลมาลีปกรณ์ ว่าพระเจ้าทิตตะ (บางท่านเชื่อว่าเป็นองค์เดียวกันกับพระเจ้าอาทิตยราช) แห่งอาณาจักรหริภุญชัยสั่งให้เชลยศึกชาวละโว้สร้างขึ้น

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษาเล่มที่ 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478

เจดีย์กู่กุดเป็นเจดีย์ทรงปราสาทผังสี่เหลี่ยมก่อด้วยศิลาแลง ตกแต่งด้วยปูนปั้น มีองค์ประกอบสำคัญคือ เรือนธาตุในผังสี่เหลี่ยมซ้อนลดหลั่นกัน 5 ชั้น โดยชั้นล่างมีขนาดใหญ่ที่สุด จากนั้นค่อยๆลดขนาดลงไปจนถึงชั้นที่ห้าซึ่งมีขนาดเล็กที่สุด

เรือนธาตุแต่ละชั้นมีพระพุทธรูปยืนประดิษฐานอยู่ภายในซุ้มด้านละ 3 ซุ้ม รวม 4 ด้าน ทำให้มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปในแต่ละชั้น 12 องค์ รวม 5 ชั้นเป็น 60 องค์

1. เจดีย์กู่กุดถือได้ว่าเป็นตัวอย่างสถาปัตยกรรมในศิลปะหริภุญชัยที่สมบูรณ์ที่สุด สะท้อนให้เห็นว่างานช่างของหริภุญชัยมีความเกี่ยวข้องกับดินแดนต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งศิลปะพม่าสมัยพุกามและอาจเกี่ยวข้องกับสัตตมหาปราสาท ศิลปะโปลนนารุวะ ประเทศศรีลังกา

2. เจดีย์กู่กุดน่าจะเป็นเจดีย์ศักดิ์สิทธิ์ในสมัยหริภุญชัย และเป็นต้นแบบสำคัญให้กับเจดีย์องค์อื่นๆ ในศิลปะล้านนาจำลองไปสร้าง เช่น เจดีย์กู่คำ

1. สัตตมหาปราสาท เมืองโปลนนารุวะ ประเทศศรีลังกา เพราะมีรูปแบบคล้ายคลึงกัน อาจจะส่งอิทธิพลให้แก่กัน

2. สุวรรณเจดีย์ วัดพระธาตุหริภุญชัย จังหวัดลำพูน เพราะมีรูปแบบเหมือนกัน สันนิษฐานว่าอาจจะสร้างขึ้นในยุคสมัยเดียวกัน หรือจำลองแบบมาจากเจดีย์กู่กุด

ศิลปากร, กรม.การขึ้นทะเบียนโบราณสถานภาคเหนือในความรับผิดชอบของหน่วยศิลปากรที่ 4 ตามโครงการสำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณสถานของกองโบราณคดี. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2525.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ : มติชน, 2556.