ปราสาทประธาน : ปราสาทบายน

พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ทรงสร้างเมืองพระนครหลวง (นครธม) ขึ้นเพื่อเป็นเมืองหลวงใหม่ของพระองค์ โดยซ้อนทับเมืองพระนครเดิมของพระเจ้ายโศวรมัน เมืองใหม่ของพระองค์ เป็นเมืองที่กำหนดให้ปราสาทบายนเป็นศูนย์กลางเมือง ซึ่งเป็นที่ประทับของพระพุทธเจ้าในลัทธิมหายาน ล้อมรอบด้วยกำแพงหินด้านละ 3 กิโลเมตร ทั้งสี่ด้านเป็นที่ตั้งของประตูเมือง เมืองพระนครหลวงใหม่นี้คงสร้างขึ้นเพื่อให้เกิดมงคลต่อเมืองพระนครที่ถูกกองทัพจามบุกเข้าทำลายก่อนหน้ารัชกาลของพระองค์

ปราสาทบายน สร้างขึ้นเป็นปราสาทบนฐานเป็นชั้นหลังสุดท้ายเพื่ออุทิศให้กับพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เองในฐานะอวตารของพระพุทธเจ้าฝ่ายมหายาน พระองค์ทรงสร้างปราสาทที่ประกอบด้วยพระพักตร์จำนวนมากซึ่งยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่าควรจะเป็นพระพักตร์ของทิพยบุคคลองค์ใด บางท่านเห็นว่าอาจเป็นพระพักตร์ของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เอง ปราสาทมียอดจำนวนมากซึ่งทำให้ปราสาทดูซับซ้อนและลึกลับกว่าปราสาทนครวัดมาก นักวิชาการบางท่านเห็นว่าปราสาทบายนเสื่อมลงจากปราสาทนครวัดมาก เนื่องจากแผนผังไม่สมมาตร

ปราสาทหลังกลางอยูในผังวงกลม มีห้องต่างๆจำนวนมากซึ่งแสดงให้เห็นการวางผังปราสาทในรูปของ “มณฑล” ทางพุทธศาสนามหายาน