พระธาตุศรีสองรัก

สร้างเมื่อ พ.ศ. 2103 ภายใต้การอุปถัมภ์ของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ กษัตริย์กรุงศรีอยุธยา กับพระไชยเชษฐาธิราช กษัตริย์ล้านช้าง เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของสัมพันธไมตรีระหว่างกัน เนื่องด้วยขณะนั้นพระเจ้าบุเรงนองแห่งพม่ากำลังพยายามแผ่ขยายพระราชอำนาจมายังกรุงศรีอยุธยาและล้านช้าง เป็นสักขีพยานในความรักสนิทสนมระหว่างกษัตริย์ทั้งสอง จึงตั้งชื่อพระธาตุเจดีย์นี้ว่า “ศรีสองรัก”

ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 52 ฉบับที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478

พระธาตุศรีสองรักสร้างด้วยอิฐ ฉาบปูน มีองค์ประกอบทางศิลปกรรมลำดับจากส่วนล่างไปยังส่วนบน ได้แก่ ฐาน องค์บัวเหลี่ยม และยอด

ฐาน ประกอบด้วยฐานเขียงในผังสี่เหลี่ยมซ้อนลดหลั่นกัน ถัดขึ้นไปเป็นฐานบัวลูกแก้วอกไก่ในผังเพิ่มมุม องค์ประกอบของฐานส่วนนี้เป็นแบบแผนของล้านช้าง คือ มีลูกแก้วขนาดใหญ่ (บัวเข่าพรหม) ซึ่งพัฒนามาจากฐานสิงห์ในศิลปะอยุธยาอยู่ด้านล่างของฐานบัว และบัวคว่ำมีส่วนปลายตวัดงอนขึ้น เป็นที่มาของการเรียกฐานบัวศิลปะล้านช้างว่า ฐานบัวงอน

องค์บัวเหลี่ยม มุมทั้งสี่ประดับด้วยปูนปั้นรูปกาบ ทรวดทรงเตี้ย ส่วนล่างใหญ่จากนั้นตอนบนค่อยๆสอบเล็กลง

พระธาตุศรีสองรักมีรูปแบบเป็นทรงบัวเหลี่ยม ซึ่งเป็นรูปแบบเอกลักษณ์ของธาตุเจดีย์ศิลปะล้านช้าง ปรากฏหลักฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.2103 นับได้ว่าเป็นพระธาตุทรงบัวเหลี่ยมที่เก่าแก่ที่สุด คงเป็นต้นแบบให้พระธาตุองค์อื่นๆทำตาม

นอกจากนี้พระธาตุศรีสองรักยังมีนัยสำคัญทางความสัมพันธ์ระหว่างกรุงศรีอยุธยากับล้านช้างด้วย เพราะกษัตริย์ของอาณาจักรทั้งสอง คือ สมเด็จพระเจ้าจักรพรรดิ และพระไชยเชษฐาธิราช ได้ร่วมกันสร้างขึ้น เสมือนเป็นสัมพันธไมตรีระหว่างกัน และยังเป็นจุดแบ่งแดนของกรุงศรีอยุธยากับล้านช้างด้วย

ประภัสสร์ ชูวิเชียร. ศิลปะลาว. กรุงเทพฯ : มติชน, 2558.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. เจดีย์ พระพุทธรูป ฮูปแต้ม สิม ศิลปะลาวและอีสาน. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2555.