วิหารพระสิงห์

คำสำคัญ : วัดพระสิงห์, วิหารพระสิงห์, วิหารลายคำ

ชื่อเรียกอื่น	วิหารพระพุทธสิหิงค์, วิหารลายคำ
ชื่อหลัก	วัดพระสิงห์ วรมหาวิหาร
ประเภทงานศิลปะ	จิตรกรรม
ตำบล	ศรีภูมิ
อำเภอ	เมือง
จังหวัด	เชียงใหม่
ภาค	ภาคเหนือ
ประเทศ	ไทย
พิกัดภูมิศาสตร์ ค่าองศาทศนิยม	Lat : 18.788366 Long : 98.98119
พิกัดภูมิศาสตร์ พิกัดกริด	Zone : 47 Q Hemisphere : N E : 498017.77 N : 2077410.99
ตำแหน่งงานศิลปะ	เขตพุทธาวาส

ประวัติการสร้าง	ประวัติวัดพระสิงห์ปรากฏอยู่ในพงศาวดารโยนกว่า พระยาผายูโปรดให้สร้างเจดีย์บรรจุอัฐิของพระยาคำฟูเมื่อ พ.ศ.1887 แล้วให้สถาปนาเป็นพระอารามชื่อ พระเชียง ด้วยเหตุที่ตั้งอยู่หน้าตลาด (ลี) จึงเรียกกันว่า วัดลีเชียงพระ สำหรับตำนานมูลศาสนากล่าวถึงประวัติการสร้างต่างออกไป โดยระบุว่า พระยาผายูสร้างวัดลีเชียงพระขึ้น ครั้งนั้นพระองค์ประสงค์สร้างเจดีย์ไว้ในวัดจึงให้คนทั้งหลายหาดินและอิฐ โดยดินและอิฐนั้นนำมานั้นนำมาจากเจดีย์หางรอบ (หางรอม) แต่มีจำนวนน้อยนัก พระยาผายูจึงให้ก่อเป็นเจดีย์องค์เล็กไว้องค์หนึ่ง เรียกว่าวัดกู่น้อย เมื่อพระพุทธสิหิงค์มาประดิษฐานยังอารามนี้ในสมัยพระเจ้าแสนเมืองมาจึงเรียกนามใหม่ว่า วัดพระสิหิงค์ จากนั้นวัดพระสิงห์ก็ได้รับการทำนุบำรุงเสมอมา ครั้งใหญ่ครั้งหนึ่งก่อนสมัยปัจจุบันเกิดขึ้นโดยการนำของครูบาศริชัย ในส่วนของวิหารลายคำนั้น จากการศึกษาทางรูปแบบศิลปกรรมที่เทียบได้กับวิหารที่สร้างขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 25 ทำให้เชื่อได้ว่าน่าจะมีการซ่อมแซมครั้งใหญ่ในช่วงนี้ ซึ่งอาจจะตรงกับ พ.ศ.2407 ตามที่ได้พบในพงศาวดารโยนกก็ได้ โดยเป็นการซ่อมแซมอยู่บนรากฐานวิหารหลังเดิม
ประวัติการอนุรักษ์	ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษาเล่มที่ 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 กรมศิลปากรได้บูรณะภาพจิตรกรรมในวิหารลายคำเมื่อ พ.ศ.2516 สภาพของจิตรกรรมฝาผนังส่วนมากขำรุดกะเทาะหลุดและถูกน้ำไหลทำให้เสียหาย จึงทำความสะอาดผนังปูนแล้วเสริมความมั่นคงให้กับชั้นสีและผนังปูน และเสริมมั่นคงของปูนกับอิฐจากนั้นจึงซ่อมสีโดยผสมสีให้ใกล้เคียงกับสีเดิมหรือให้น้ำหนักเบากว่าเดิมเพื่อให้เห็นความแตกต่างกับของเดิม
ลักษณะทางศิลปกรรม	ภายในวิหารลายคำมีงานจิตรกรรมที่น่าสนใจของล้านนา แบ่งออกเป็น 3 ส่วนหลัก ได้แก่จิตรกรรมลายคำซึ่งอยู่เบื้องหลังพระประธาน จิตรกรรมสีฝุ่นเรื่องสุวรรณหงส์ที่ผนังด้านทิศใต้และจิตรกรรมสีฝุ่นเรื่องสังข์ทองที่ผนังด้านทิศเหนือซึ่งทั้ง 2 เรื่องมีที่มาจากปัญญาสชาดก สำหรับลายคำเบื้องหลังพระพุทธสิหิงค์ซึ่งเป็นพระประธานนั้นเป็นภาพเขียนด้วยทองคำเปลวบนพื้นสีแดง เขียนเป็นภาพกู่หรือปราสาทซึ่งเป็นอาคารหลังคาลาดซ้อนชั้นอันเอกลักษณ์ของศิลปะล้านนาที่นิยมใช้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป ต่างจากภาคกลางที่ประดิษฐานพระพุทธรูปบนฐานชุกชี ลวดลายประดับอื่นๆ ยังแสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างศิลปะล้านนากับศิลปะจีน ได้แก่ ลายเมฆ ลายมุกไฟ และลายมังกร โดยบางแห่งใช้เทคนิคการปิดทองบนกระดาษปรุลาย
ข้อมูลที่สำคัญทางวิชาการ	ภายในวิหารลายคำวัดพระสิงห์เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธสิงหิงค์หรือพระสิงค์โดยมีงานจิตรกรรมแบบล้านนาที่เรียกว่า ลายคำ อยู่เบื้องหลัง ลายคำหมายถึงงานจิตรกรรมที่มีการปิดทองคำเปลวซึ่งเป็นที่มีของชื่อเรียกวิหารนี้ว่า วิหารลายคำ ในที่นี้ได้เขียนลายคำเป็นรูปกู่หรืออาคารทรงปราสาทแบบล้านนาที่เบื้องหลังพระพุทธรูปเพื่อสะท้อนแนวคิดว่าพระพุทธเจ้าประทับอยู่ในปราสาทซึ่งเป็นเรือนฐานันดรสูง พงศาวดารโยนกระบุว่า เมื่อสร้างวัดขึ้นในสมัยพระเจ้าผายู โปรดให้อาราธนาพระมหาอภัยจุฬาเถระ พร้อมพระสงฆ์ 10 รูป จากเมืองหริภุญชัย มาเป็นสังฆราชา ครองวัดลีเชียงพระ หรือวัดพระสิงห์ ต่อมาในสมัยพระเจ้าแสนเมืองมาตั้งใจอัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ที่ได้มาจากเมืองกำแพงเพชรด้วยราชรถไปประดิษฐานยังวัดบุปผาราม ทว่าเมื่อมาถึงหน้าวัดชีเลียงพระราชรถกลับติดขัดไปต่อไม่ได้ พระเจ้าแสนเมืองมาจึงคิดว่าพระพุทธสิหิงค์พอพระทัยจะอยู่วัดนี้ จึงอัญเชิญประดิษฐานไว้ในวิหาร และเรียกวัดแห่งนี้ว่าวัดพระสิงห์นับแต่นั้น
ยุค	ประวัติศาสตร์
สมัย/รูปแบบศิลปะ	ล้านนา
อายุ	พุทธศตวรรษที่ 25
ศาสนา	พุทธ
ลัทธิ/นิกาย	เถรวาท
ศาสนา/ความเชื่อที่เกี่ยวข้อง	พุทธศาสนาเถรวาท

รูปแบบลิขสิทธิ์	Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
เจ้าของสิทธิ์	ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันที่จัดทำข้อมูล	2015-07-09
ผู้จัดทำข้อมูล	ดร.รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง
บรรณานุกรม	ประชากิจกรจักร (แช่ม บุนนาค), พระยา. พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557.1.ศิลปากร, กรม.การขึ้นทะเบียนโบราณสถานภาคเหนือในความรับผิดชอบของหน่วยศิลปากรที่ 4 ตามโครงการสำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณสถานของกองโบราณคดี. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2525. ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ : มติชน, 2556. สงวน โชติสุขรัตน์. ตำนานเมืองเหนือ. กรุงเทพฯ : ศรีปัญญา, 2552. สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะภาคเหนือ : หริภุญชัย-ล้านนา. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2549. เสรี นิลประพันธ์, “การอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังวิหารลายคำ วัดพระสิงห์ จังหวัดเชียงใหม่”, ศิลปากร. ปีที่18ฉบับที่1 (พฤษภาคม2517),หน้า 66 – 70.