พระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่

สร้างโดยพญาสิงหนาทราชา เจ้าเมืองแม่ฮ่องสอนคนแรกเพื่อเป็นที่ระลึกในการดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองเมือ พ.ศ. 2407 เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระสารีบุตรจากเมืองมัณฑเล ประเทศพม่า

ก่ออิฐถือปูน

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 98 ตอนที่ 177 วันที่ 27 ตุลาคม พ.ศ. 2524

เจดีย์องค์นี้เป็นเจดีย์ทรงระฆัง มีฐานเขียง 2 ฐานเป็นฐานรองล่างในผังสี่เหลี่ยม ถัดขึ้นมาเป็นฐานบัวคว่ำบัวหงายในผังสี่เหลี่ยมเพิ่มมุม 3 ฐาน โดยฐานชั้นที่ 1 ปรากฏเพียงส่วนบนเท่านั้น มีการประดับด้วยสิงห์นั่งที่พื้น ถัดขึ้นมาคือนรสิงห์บนฐานรองล่าง ต่อด้วยปูรณะฆฏะ 2 ชั้น ด้านบนสุดประดับสถูปิกะ ถัดไปเป็นฐานสี่เหลี่ยมลบมุมต่อด้วยบัวปากระฆัง องค์ระฆังในผังกลมค่อนข้างเตี้ยมีรัดอกประดับลายกระทง ถัดขึ้นไปเป็นกลีบบัวรองรับปล้องไฉนทรงกรวยเตี้ย ปัทมบาทและปลีสั้น ส่วนยอดสุดประดับฉัตร

เจดีย์แบบพม่าองค์เดียวในประเทศไทยที่มีการจัดระบบใกล้เคียงกับเจดีย์แบบพม่าแท้ในศิลปะอมรปุระ – มัณฑเล

ส่วนฐานรองล่างซึ่งเป็นฐานเขียง 2 ชั้นประดับนรสิงห์น่าจะเป็นผลมาจากการบูรณะเพราะส่วนนี้ทับส่วนฐานบัวในผังสี่เหลี่ยมเพิ่มมุมชั้นที่ 1 ซึ่งปรากฏเพียงส่วนบนเท่านั้น แสดงว่าแต่เดิมเจดีย์องค์นี้ตั้งอยู่พื้น เจดีย์องค์นี้จึงมีลักษณะใกล้เคียงกับเจดีย์แบบพม่าแท้ในศิลปะอมรปุระ-มัณฑเล สอดคล้องกับการที่ขานกะเล เจ้าเมืองคนแรกอพยพมาจากพม่าและน่าจะมีการนำช่างมาด้วย

เจดีย์องค์นี้มีการสร้างปยาทาดประชิดกับเจดีย์ ซึ่งนิยมในเจดีย์แบบพม่าสกุลช่างแม่ฮ่องสอน เช่น วัดพระธาตุดอยกองมู วัดจองกลาง เป็นต้น

1. เจดีย์วัดจองสูง อำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ตัวอย่างเจดีย์แบบพม่าในจังหวัดแม่ฮ่องสอนที่มีสัดส่วนคล้ายคลึงกับเจดีย์แบบพม่าแท้

2. เจดีย์กุโสดอ เมืองมัณฑเล ตัวอย่างเจดีย์แบบพม่าแท้ในประเทศพม่าที่สร้างโดยพระเจ้ามินดง

ศิลปากร, กรม. การขึ้นทะเบียนโบราณสถานภาคเหนือในเขตรับผิดชอบของหน่วยศิลปากรที่ 4 ตามโครงการสำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณสถานของกองโบราณคดี. กรุงเทพฯ: กรม, 2525.

เชษฐ์ ติงสัญชลี. รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์ประเด็นใหม่เกี่ยวกับเจดีย์แบบมอญและพม่าในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2554.

สุรชัย จงจิตงาม. คู่มือท่องเที่ยว-เรียนรู้ล้านนา เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง. กรุงเทพฯ: มิวเซียมเพรส, 2549.