เศียรพระโพธิสัตว์

ไม่ปรากฏหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับประวัติการสร้าง แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมที่สัมพันธ์กับศิลปะเขมรสมัยก่อนเมืองพระนครแบบไพรกเมงและกำพงพระ จึงเชื่อว่าหล่อขึ้นเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 13

หล่อสำริด

เศียรพระโพธิสัตว์องค์นี้อยู่ในสภาพชำรุดแต่ได้รับการอนุรักษ์จนอยู่ในสภาพสมบูรณ์ พระพักตร์ยาว พระขนงโก่ง พระเนตรเหลือบต่ำ เดิมทีพระเนตรคงเคยฝังอัญมณีหรือของมีค่าแต่ได้สูญหายไปแล้ว พระนาสิกและพระโอษฐ์สมส่วน มีพระมัสสุ พระเกศายาวหวีเสยเกล้าเป็นมวยอยู่เหนือพระเศียร มวยพระเกศาเป็นทรงกระบอกขนาดใหญ่ พระเกศารูปวงโค้งประดับด้วยเม็ดไข่ปลาตกซ้อนลงมาเป็นชั้นๆ สัญลักษณ์ที่เคยประดับอยู่กลางมวยผมสูญหายไปแล้ว จึงไม่อาจทราบได้ว่าเป็นพระโพธิสัตว์พระองค์ใด

เศียรพระโพธิสัตว์องค์นี้พบร่วมกันกับชิ้นส่วนอื่นๆ ของประติมากรรม แต่สภาพชำรุดมากจนไม่สามารถคินสภาพเดิมได้ สถานที่ค้นพบคือบ้านโตนด อำเภอโนนสูง จังหวัดนครราชสีมา

ความสำคัญของประติมากรรมนี้เป็นเช่นเดียวกันกับกลุ่มประติมากรรมจากบ้านฝ้าย อำเภอหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์ คือ เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงการเจริญขึ้นของพุทธศาสนามหายานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตั้งแต่ราวพุทธศตวรรษที่ 13 เป็นอย่างน้อย รูปแบบสัมพันธ์กับศิลปะเขมรสมัยก่อนเมืองพระนคร อาจตั้งคำถามได้ว่าพุทธศาสนามหายานที่เข้ามานี้คงรับผ่านมาจากกัมพูชา

ค้นพบที่บ้านโตนด อำเภอโนนสูง จังหวัดนครราชสีมา

1. พระโพธิสัตว์จากเมืองฝ้าย อำเภอหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์

2. ประติมากรรมสำริดจากเขาปลายบัด อำเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์

สุภัทรดิศ ดิศกุล, หม่อมเจ้า. ประติมากรรมขอม. กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, 2515.

สุภัทรดิศ ดิศกุล. ศิลปะขอม. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2533.