พระพุทธรูปนาคปรก

ไม่ปรากฏหลักฐานเอกสารที่กล่าวถึงการสร้างโดยตรง แต่จากรูปแบบศิลปกรรมที่เป็นบายน ทำให้กำหนดอายุได้ว่าควรสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 18

หินทรายแกะสลัก

พระพุทธรูปอยู่ในอิริยาบถนั่งทำปางสมาธิ ขัดสมาธิราบ พระชงฆ์คมเป็นสันดังมนุษย์จริง ครองจีวรห่มเฉียง บางแนบพระวรกาย ไม่มีริ้ว พระพักตร์สงบ พระเนตรปิด แย้มพระโอษฐ์เล็กน้อย ขมวดพระเกศาเวียนเป็นวงก้นหอย พระอุษณีษะนูนเพียงเล็กน้อย ขนดนาคที่รองรับพระพุทธเจ้ามี 3 ขนด มีพังพานนาคหลายเศียรปกอยู่ทางด้านหลัง

พระพุทธรูปนาคปรกองค์นี้ค้นพบภายในห้องครรภคฤหะของปราสาทพิมาย มีลักษณะตามอย่างพระพุทธรูปในศิลปะบายน อายุราวพุทธศตวรรษที่ 18 ตรงกับรัชกาลพระเจ้าชัยวรมันที่ 7

อย่างไรก็ตาม ปราสาทพิมายที่เห็นในปัจจุบันเป็นงานที่สร้างขึ้นในศิลปะนครวัดตอนต้น อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 ซึ่งเก่ากว่าพระพุทธรูปนาคปรกองค์นี้กว่า 100 ปี ดังนั้นรูปนี้จึงไม่ใช่รูปเคารพประธานดั้งเดิมของปราสาทพิมาย แต่เป็นรูปใหม่ที่นำมาประดิษฐานไว้แทนรูปเดิม โดยไม่แน่ชัดว่าประดิษฐานมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 18 หรือหลังจากนั้น

ทนงศักดิ์ หาญวงศ์. เมืองพิมาย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2531.

สุภัทรดิศ ดิศกุล, หม่อมเจ้า. (เรียบเรียง) ประติมากรรมขอม. กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, 2515.