พระหริภุญชัยโพธิสัตว์

ไม่มีประวัติการสร้าง แต่เดิมอยู่ที่วัดพระธาตุหริภุญชัยก่อนจะนำมาประดิษฐานที่วัดเบญจมบพิตรฯ จากรูปแบบสามารถกำหนดอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21

หล่อสำริด

พระพุทธรูปองค์นี้แสดงปางมารวิชัยประทับนั่งขัดสมาธิเพชรบนฐานหน้าบัวคว่ำบัวหงายในผังแปดเหลี่ยมที่มีกลีบบัวขนาดใหญ่ พระพักตร์รูปไข่ ขมวดพระเกศาเล็ก สวมเทริดขนนกที่มี 5 ตาบเรียงด้านหน้าทั้งหมด ลวดลายภายในตาบเป็นลายดอกโบตั๋นแบบล้านนา มีผ้ากรรเจียกรูปพัดและกุณฑลที่พระกรรณ ปรากฏแถวเม็ดพระศก 1 แถวใต้กระบังหน้าของเทริดชนนก พระเนตรเหลือบต่ำ พระโอษฐ์แย้ม พระหนุเป็นปม พระรัศมีเป็นเปลวสูง พระวรกายผอมบางสมส่วน จีวรสวมทับสร้อยพระศอ สวมพาหุรัด ทองพระกร พระธำมรงค์ ชายสังฆาฏิแผ่นใหญ่ยาวถึงพระนาภีปลายแตกเป็นเขี้ยวตะขาบ ชายผ้าด้านหน้าแตกเป็น 2 ชาย

ตัวอย่างพระพุทธรูปทรงเครื่องที่ได้รับอิทธิพลจากศิลปะปาละของอินเดียโดยตรง

แม้ลักษณะเครื่องทรงพระพุทธรูป ได้แก่ การสวมเทริดขนนก 5 ตาบ ผ้ากรรเจียกรูปพัดที่พระกรรณ แถวเม็ดพระศก 1 แถวใต้กระบังหน้าของเทริดขนนกจะได้รับอิทธิพลจากศิลปะปาละ แต่ก็มีลักษณะที่ได้รับอิทธิลจากศิลปะพุกาม – หริภุญชัย ได้แก่ การไล่ขนาดตาบจากใหญ่ไปเล็ก รวมถึงมีลักษณะที่แสดงความเป็นพื้นเมืองล้านนา ได้แก่ การใช้ลายดอกโบตั๋นบนเทริดขนนก การเรียงตาบด้านหน้าทั้งหมด การสวมจีวรทับสร้อยพระศอ รวมถึงการปรากฏพาหุรัด

1. พระพุทธรูปทรงเครื่อง ศาลาลบัณรศภาค วัดเบญจมบพิตรฯ กรุงเทพมหนานคร ตัวอย่างพระพุทธรูปทรงเครื่องที่ได้รับอิทธิพลศิลปะปาละของอินเดียและมีความเหมือนกับต้นแบบคือศิลปะ ปาละมากกว่าพระหริภุญชัยโพธิสัตว์ เช่น พระพักตร์ค่อนข้างดุและการผูกผ้ากรรเจียกลอย

2. พระศิลา วัดเชียงมั่น จังหวัดเชียงใหม่ หลักฐานพระพุทธรูปศิลปะปาละของอินเดียในจังหวัดเชียงใหม่ เป็นพระพุทธรูปปางปราบช้างนาฬาคีรีขนาดเล็กที่สามารถกำหนดอายุอยู่ในศิลปะ ปาละตอนกลาง

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย : รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

เชษฐ์ ติงสัญชลี. ศิลปะไทย ภายใต้แรงบันดาลใจจากศิลปะอินเดียแบบปาละ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มติชนปากเกร็ด, 2558.