พระเสริม

ไม่ปรากฏประวัติการสร้างแต่จากรูปแบบน่าจะสร้างขึ้นกลาง – ปลายพุทธศตวรรษที่ 21

หล่อสำริด

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 66 ตอนที่ 64 วันที่ 22 พฤศจิกายน 2492

พระพุทธรูปองค์นี้ประทับนั่งขัดสมาธิราบปางมารวิชัย ขมวดพระเกศาเล็ก รัศมีเป็นเปลวไฟ พระพักตร์รูปไข่และเล็ก พระนลาฏแคบ พระขนงโก่ง พระนาสิกเล็กและโด่ง พระวรกายบอบบาง สังฆาฏิเป็นแผ่นใหญ่ยาวถึงพระนาภีปลายคล้ายเขี้ยวตะขาบ นิ้วพระหัตถ์เล็กเรียวยาวเสมอกัน

ตัวอย่างพระพุทธรูปศิลปะล้านช้างในกรุงเทพมหานครที่มีตำนานสัมพันธ์กับพระใส

พระเสริมมีพุทธลักษณะคล้ายกับพระเจ้าองค์ตื้อ วัดศรีชมภูองค์ตื้อ ซึ่งเป็นตัวอย่างของพระพุทธรูปในศิลปะล้านช้างที่ยังมีอิทธิพลของศิลปะล้านนาหลายประการ ต่างจากพระพุทธรูปศิลปะล้านช้างรุ่นหลังที่เน้นเส้นต่างๆ บนพระพักตร์เป็นร่องลึก พระโอษฐ์เล็กและขอบพระโอษฐ์หนา พระวรกายเพรียวบาง นิ้วพระหัตถ์ใหญ่และยาวเท่ากัน

ตำนานกล่าวว่าพระใสถูกสร้างขึ้นโดยพระธิดาสามพี่น้องของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ในปี พ.ศ. 2109 พร้อมกับพระสุกและพระใส โดยตั้งชื่อตามพระนามของพระธิดาทั้ง 3 โดยในระหว่างการหล่อได้มีตาผ้าขาวมาช่วยสูบเตาหลอมทองและมีห่วงกลมขนาดเท่านิ้วมือที่ฐานของพระใสจำนวน 3 ห่วง เมื่อหล่อเสร็จ พระพุทธรูปทั้ง 3 ก็ประดิษฐานอยู่ที่วัดโพนชัยในอาณาจักรล้านช้างเรื่อยมา

เมื่อใดที่เกิดศึกสงคราจะมีการนำพระพุทธรูปทั้ง 3 ไปซ่อนไว้ยังถ้ำบนภูเขาควาย เมื่อสงครามสงบจึงอัญเชิญกลับมาที่เดิม หลังจากนั้นเจ้าสุริยุมารได้ทรงอธิษฐานกับพระใสว่าหากบ้านเมืองจะสงบสุขขอให้พระใสแสดงปาฏิหาริย์ เมื่อทรงขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ก็ได้เกิดเหตุอัศจรรย์ขึ้นจริงๆ

ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 3 ได้มีการอัญเชิญพระพุทธรูปทั้ง 3 องค์ข้ามแม่น้ำโขง แต่พระสุกจมน้ำไปเหลือเพียง 2 องค์ และได้นำไปประดิษฐานยังวัดโพธิ์ชัย ก่อนที่จะอัญเชิญลงมายังกรุงเทพมหานครในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยในคราวแรกประดิษฐานอยู่ภายในพระบวรราชวังก่อนจะอัญเชิญมาไว้ยังวัดปทุมวนาราม

1. พระใส วัดโพธิ์ชัย จังหวัดหนองคาย พระพุทธรูปที่ตามตำนานระบุว่าสร้างขึ้นพร้อมกัน แต่จากพุทธศิลป์แล้วน่าจะมีอายุสมัยหลังลงมา คือ ปลายพุทธศตวรรษที่ 22 – ต้นพุทธศตวรรษที่ 23

2. พระเจ้าองค์ตื้อ วัดศรีชมภูองค์ตื้อ จังหวัดหนองคาย พระพุทธรูปสำคัญที่สร้างในรัชกาลของพระเจ้าไชยเชษฐิราชและมีพุทธศิลป์ใกล้เคียงกับพระเสริม

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. เจดีย์ พระพุทธรูป ฮูปแต้ม สิม ศิลปะลาวและอีสาน. กรุงเทพฯ: มิวเซียมเพรส, 2555.

ประภัสรร์ ชูวิเชียร. ศิลปะลาว. กรุงเทพฯ: มติชน, 2557.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย : รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.