วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามขึ้น โดยพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการ ซึ่งกำกับราชการกรมช่างสิบหมู่ ทรงเป็นผู้อำนวยการสร้างเป็นพระองค์แรก แต่สิ้นพระชนม์ก่อนที่จะสร้างเสร็จ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ จึงเป็นผู้อำนวยการสร้างต่อมา แต่ก็สิ้นพระชนม์ จึงโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (ม.ร.ว.ปุ้ม มาลากุล) ครั้งดำรงตำแหน่งพระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียรเป็นผู้อำนวยการสร้างพระองค์ต่อมา จนแล้วเสร็จ

ก่ออิฐถือปูน หลังคาเครื่องไม้ ปิดทองประดับกระจก

พระอุโบสถมีรูปแบบเป็นสถาปัตยกรรมแบบไทยประเพณี ตัวอาคารก่ออิฐถือปูน ผนังประดับกระเบื้องเคลือบสีเบญจรงค์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์เขียนลายเทพนม หลังคาทำด้วยเครื่องไม้มุงกระเบื้องเคลือบสี ประดับช่อฟ้า ใบระกา นาคสะดุ้ง หางหงส์ ด้านหน้ามีมุขเด็จ หน้าบันหลักเป็นรูปช้าง 7 เศียร ทูนพานแว่นฟ้ารองรับพระจุลมงกุฎขนาบสองข้างด้วยฉัตรที่มีราชสีห์และคชสีห์ประคอง หน้าบันมุขเด็จเป็นรูปนารายณ์ทรงครุฑ ซุ้มประตูหน้าต่างเป็นยอดแหลมอย่างปราสาทประดับลวดลายปูนปั้นปิดทอง ด้านในบานประตูหน้าต่างเป็นลายรดน้ำพุ่มข้าวบิณฑ์ ด้านนอกเป็นลายดวงตราเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นที่หนึ่งรวม 5 ดวง คือ นพรัตน์ราชวราภรณ์ มหาจักรีบรมราชวงศ์ ปฐมจุลจอมเกล้า ประถมาภรณ์ช้างเผือก และประถมาภรณ์มงกุฎไทย ภายในพระอุโบสถเป็นศิลปะตะวันตกแบบโกธิค ประดิษฐานพระพุทธรูปประธานประธาน คือ พระพุทธอังคีรส

พระเจดีย์ มีรูปแบบเป็นเจดีย์ทรงระฆังในผังกลม มีส่วนรองรับองค์ระฆังเป็นชุดมาลัยเถา ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีเบญจรงค์เช่นเดียวกับผนังพระอุโบสถ โดยมีระเบียงคดในผังกลมล้อมรอบพระเจดีย์ หลังคาพระระเบียงมุงกระเบื้องเคลือบสี เสาระเบียงเป็นเสากลมทำด้วยหินอ่อนประดับบัวหัวเสา

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามขึ้นเมื่อต้นรัชกาลสำหรับเป็นวัดประจำพระองค์ โดยมีแรงบันดาลใจสำคัญจากวัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมารามซึ่งเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 4 ทั้งสองวัดจึงมีสร้อยนามและการผูกสีมาให้เป็นมหาสีมาเช่นเดียวกัน ปูชนียสถานที่สำคัญ ได้แก่ พระมหาเจดีย์ ซึ่งเป็นหลักสำคัญของวัด ล้อมรอบด้วยพระระเบียงคด พระอุโบสถ พระวิหาร และพระวิหารทิศ ซึ่งเป็นแผนผังและองค์ประกอบที่สืบเนื่องมาจากสมัยรัชกาลที่ 4 โดยเฉพาะระเบียงคดในผังกลมที่ล้อมรอบเจดีย์ประธานนั้นคล้ายกับที่พระปฐมเจดีย์เป็นอย่างยิ่ง วัดแห่งนี้ถือเป็นวัดประจำรัชกาลของพระมหากษัตริย์ในสมัยรัตนโกสินทร์ถึงสองพระองค์ คือรัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 7

พระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามเป็นสถาปัตยกรรมในพุทธศาสนาที่ผสมผสานระหว่างรูปแบบภายนอกอย่างไทยประเพณีกับศิลปะตะวันตกที่ตกแต่งไว้ภายใน เป็นการสะท้อนถึงวัฒนธรรมตะวันตกที่แพร่เข้ามาในสังคมไทยขณะนั้น ความงดงามในการประดับตกแต่งพระอุโบสถแสดงถึงความเฟื่องฟูด้านงานช่างในสมัยรัชกาลที่ 5 ที่มีทั้งช่างหลวงและช่างพระ อาทิ ผนังด้านนอกพระอุโบสถประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีเบญจรงค์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ที่สันนิษฐานว่าเป็นฝีมือพระอาจารย์แดง แห่งวัดหงส์รัตนาราม เป็นช่างพระผู้ออกแบบเขียนลาย

พระพุทธอังคีรส พระพุทธรูปประธานในพระอุโบสถ

สุริยา รัตนกุล. พระอารามหลวงในกรุงเทพมหานคร. นครปฐม : มหาวิทยาลัยมหิดล, 2550-2552.

ชัชพล ไชยพร บรรณาธิการ. ประมวลเอกสารจดหมายเหตุรัชกาลที่ 5 เรื่องวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม. กรุงเทพฯ : วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามและสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ, 2553.