พระราชวังสราญรมย์

สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 เมื่อพ.ศ.2409

ก่ออิฐถือปูน

บูรณะครั้งใหญ่ในรัชกาลที่ 5 เมื่อ พ.ศ.2441 โดยกรมโยธาธิการเพื่อให้เป็นเพื่อให้เป็นที่ประทับของพระราชอาคันตุกะ

พระราชวังสราญรมย์เป็นสถาปัตยกรรมแบบคลาสสิค (Classicism) ผังอาคารคล้ายอาคารสี่หลังสร้างล้อมรอบพื้นที่ตรงกลางเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยมีสนามอยู่ตรงกลาง ตัวอาคารด้านทิศตะวันตกซึ่งเป็นด้านหลัก เน้นความสง่างามเฉพาะด้านหน้า โดยมีแผนผังรูปตัว E คือมีมุขที่ด้านเหนือ กลาง และใต้ หน้าบันมุขเหนือและใต้เป็นรูปสามเหลี่ยมแบบวิหารกรีกประดับตาพระเกี้ยว หน้าบันมุขกลางรูปวงโค้งประดับตราพระมหามงกุฎเหนือช้างสามเศียรขนาบข้างด้วยคชสีห์และราชสีห์ หน้าบันทั้งหมดรองรับด้วยเสาโครินเธียนลอยตัวจากระเบียง มีมุขกระสันซึ่งเป็นระเบียงโปร่งเชื่อมอาคารและมุข หน้าต่างเป็นช่องสี่เหลี่ยมแคบยาวอย่างที่เรียกว่าชุดหน้าต่างพาลาเดียน (Palladian Window) รูปแบบดังกล่าวเป็นตัวอย่างสถาปัตยกรรมแบบคลาสสิคพาลาเดียนในสมัยรัชกาลที่ 5

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังสราญรมย์ด้วยรูปแบบสถาปัตยกรรมอย่างตะวันตกเมื่อ พ.ศ.2409 โดยสร้างอยู่ใกล้กับพระบรมมหาราชวังด้านตะวันออก ด้วยทรงพระราชดำริว่าเมื่อสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจุฬาลงกรณ์ทรงผนวชแล้ว จะทรงสละราชสมบัติ แล้วเสด็จออกไปประทับที่พระราชวังสราญรมย์เพื่อทรงช่วยแนะนำราชการแผ่นดินตลอดพระชนมายุ แต่รัชกาลที่ 4 ได้เสด็จสวรรคตก่อน แนวพระราชดำริเมื่อแรกสร้างพระราชวังสราญรมย์จึงถือเป็นการเตรียมการณ์ล่วงหน้าซึ่งไม่เคยปรากฏมาก่อนในราชสำนัก พระราชวังสราญรมย์ได้รับการแก้ไขเพิ่มเติมต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 หลายประการ เพื่อเป็นที่ประทับของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร ที่พักของพระราชอาคันตุกะ และต่อมาได้เป็นที่ทำการของกระทรวงการต่างประเทศ

สมชาติ จึงสิริอารักษ์. สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยามสมัยรัชกาลที่ 4 - พ.ศ.2480. กรุงเทพฯ : คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2553.