จิตรกรรมฝาผนังเรื่องพุทธประวัติและเทพชุมนุม

พระที่นั่งพุทไธสวรรย์เป็นพระที่นั่งองค์หนึ่งในพระราชวังบวรสถานมงคลหรือวังหน้า สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.2338 โดยสมเด็จพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท เดิมใช้สำหรับประกอบพระราชพิธีต่างๆ ต่อมาเมื่อมีการอัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ลงมาจากเมืองเหนือจึงได้เปลี่ยนแปลงพระที่นั่งให้เป็นหอพระ พระราชทานนามว่า พระที่นั่งสุทธาสวรรย์

ภาพเขียนสีฝุ่น

ในสมัยรัชกาลที่ 3 สมเด็จฯ กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงปฏิสังขรณ์พระที่นั่งและพระราชทานชื่อใหม่ว่า พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พ.ศ.2476 กรมศิลปากรได้บูรณะภายนอกพระที่นั่ง

จิตรกรรมฝาผนังที่พระที่นั่งพุทไธสวรรย์มีรูปแบบเป็นงานจิตรกรรมไทยประเพณี เขียนภาพเล่าเรื่องพุทธประวัติที่ผนังระหว่างช่องหน้าต่างส่วนผนังเหนือช่องหน้าต่างเขียนภาพเทพชุมนุมโดยเหล่าเทพเทวดาแต่งกายยืนเครื่องอยู่ในท่านั่งเรียงเป็นแถว ต่างพนมมือเพื่อกราบนมัสการพระเจดีย์จุฬามณีบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ซึ่งมีภาพพระเจดีย์ที่ผนังท้ายพระที่นั่งส่วนผนังด้านหน้าพระพุทธสิหิงค์ซึ่งเป็นพระพุทธรูปประธาน เขียนภาพเทวดาชั้นพรหมประทับนั่งเรียงแถวพนมมือเพื่อกราบนมัสการพระทุสสะเจดีย์ซึ่งอยู่บนสวรรค์ชั้นดุสิต

เทคนิคการเขียนภาพยังคงเป็นแบบไทยประเพณีที่นิยมในสมัยอยุธยาถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น กล่าวคือ ใช้เทคนิคการระบายสีแล้วตัดเส้น ภาพบุคคลสำคัญแสดงออกผ่านกิริยาที่เป็นนาฏลักษณ์ ใช้เส้นสินเทาแบ่งเรื่องราวตอนต่างๆ มีการปิดทองคำเปลวในส่วนสำคัญของภาพ เป็นต้น

สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงเชื่อว่าจิตรกรรมฝาผนังภายในพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เป็นงานช่างจิตรกรรมชั้นเยี่ยมในสมัยรัชกาลที่ 1 แต่นักวิชาการได้ศึกษาเพิ่มเติมในเวลาต่อมาพบว่าบางส่วนน่าจะได้รับการเขียนซ่อมแซมเพิ่มเติมในสมัยรัชกาลที่ 3 หรือภายหลังจากนั้น

ปฐมสมโพธิกถา

นริศนานุวัดติวงศ์, สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยา; สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. สาส์นสมเด็จ เล่ม1.กรุงเทพฯ: องค์การค้าของคุรุสภา, 2505.

สันติ เล็กสุขุม. จิตรกรรมไทยสมัยรัชกาลที่ 3: ความคิดเปลี่ยนการแสดงออกก็เปลี่ยนตาม. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2548.