เจดีย์วัดช่องแสมสาร

รัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างบนเนินเขาของแหลมแสมสาร

ก่ออิฐถือปูน

เจดีย์ตั้งอยู่บนฐานประทักษิณที่มีลักษณะเป็นฐานบัวคว่ำบัวหงายในผังสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีบันไดทางขึ้น องค์เจดีย์ทรงระฆังในผังกลมประกอบด้วยชุดฐานเขียง มีชุดมาลัยเถาเป็นส่วนรองรับองค์ระฆัง ถัดขึ้นมาเป็นองค์ระฆัง บัลลังก์ ปล้องไฉน ปลี และปลียอดโดยมีลูกแก้วคั่น รูปแบบที่เป็นเจดีย์ทรงระฆังนี้สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นตามแบบพระราชนิยมในรัชกาลที่ 4 องค์เจดีย์ตั้งอยู่บนตำแหน่งสูงสุดของเนินเขา ซึ่งทำให้มองเห็นได้ชัดเจนเมื่อเดินเรือผ่านช่องแสมสาร อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี

รัชกาลที่ 4 ได้เสด็จประพาสหัวเมืองชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกเมื่อปลายปี พ.ศ.2400 โดยเรือกลไฟพระที่นั่งสยามอรสุมพล ในครั้งนั้นได้เสด็จเลียบชายฝั่งและประทับพักแรมตั้งแต่จังหวัดชลบุรีถึงจังหวัดตราด และได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างเจดีย์สำคัญตามแนวชายฝั่ง หนึ่งในนั้นคือเจดีย์ที่ช่องแสมสาร โดยมีพระราชดำริให้สร้างพระเจดีย์สำหรับเป็นจุดหมายตาของปากช่องแสมสารเพื่อให้การสัญจรทางทะเลเป็นไปโดยสะดวก

การเสด็จประพาสหัวเมืองชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ.2402

เจดีย์ทรงระฆังในชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก เช่น เจดีย์ที่วัดบางพระ อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี, เจดีย์วัดโยธานิมิตร จ.จันทบุรี

พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ของเจ้าพระยาทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2548.

ดร.พัสวีสิริ เปรมกุลนันท์. “เจดีย์แบบพระราชนิยมในรัชกาลที่ 4: ศรัทธากับอาณาเขต” เอกสารประกอบการประชุมวิชาการด้านประวัติศาสตร์ศิลปะ“ศรัทธาข้ามพรมแดน: ศิลปวัฒนธรรมพิจารณ์ก้าวข้ามภูมิศาสตร์ ศาสนา กาลเวลา และชาติพันธุ์ จัดโดย ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ร่วมกับ สถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และ สำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร วันที่ 30-31 กรกฎาคม 2559 ณ มหาวิทยลัยศิลปากร