พระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาท

ไม่ทราบประวัติการสร้างที่แน่ชัด แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมเชื่อว่าสร้างขึ้นในสมัยทวารวดี โดยประดิษฐานอยู่ที่วัดพระเมรุ จังหวัดนครปฐม ร่วมกับพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทลอยตัวอีก 4 องค์

สลักหิน

พบที่วัดพระเมรุ นครปฐม

พระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทองค์นี้ผ่านการบูรณะครั้งใหญ่มาแล้ว ครองจีวรห่มเฉียง บางแนบพระวรกาย ไม่มีริ้ว พระหัตถ์ขวาทำปางแสดงธรรม พระหัตถ์ซ้ายวางอยู่เหนือพรเพลา มีดอกบัวรองรับพระบาทไว้

พระพุทธรูปศิลาขาวแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างศิลปวัฒนธรรมทวารวดีกับอินเดียช่วงคุปตะและหลังคุปตะ นอกจากนี้ยังเป็นพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทลอยตัวเพียงไม่กี่องค์ที่มีสภาพสมบูรณ์

ค้นพบที่วัดพระเมรุ จังหวัดนครปฐม

พระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทลอยตัวจากวัดพระเมรุที่ประดิษฐานร่วมกันกับพระศิลาขาวองค์นี้มีอีก 3 องค์ ประดิษฐานยังที่ต่างๆ ดังนี้

1.พระอุโบสถวัดพระปฐมเจดีย์

2.พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยา

3.พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

เดิมทีทั้ง 4 องค์นี้คงประดิษฐานร่วมกันที่แกนกลางสี่เหลี่ยมของอาคารด้านละ 1 องค์ ในลักษณะหันหลังชนกัน

สำหรับพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทภายในวิหารน้อยวัดหน้าพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีประวัติว่าค้นพบที่วัดมหาธาตุ อยุธยา ในสมัยรัชกาลที่ 3 ต่อมาได้ค้นพบชิ้นส่วนของพนักบัลลังก์ของพระพุทธรูปองค์นี้ที่วัดพระเมรุ จังหวัดนครปฐม (ปัจจุบันอยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์) จึงเชื่อว่าเดิมทีพระองค์นี้ก็เคยอยู่ที่วัดพระเมรุ จังหวัดนครปฐมเช่นกัน

จากพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาททั้ง 5 องค์นี้ ทำให้ทวารวดีเป็นศิลปะที่มีพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทลอยตัวที่สร้างจากหินมากที่สุด

1. พระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาทศิลปะอินเดียแบบคุปตะและหลังคุปตะ

2. พระพุทธรูปที่จันทิเมนดุต ศิลปะชวาภาคกลาง ประเทศอินโดนีเซีย

ธนิต อยู่โพธิ์, พระพุทธรูปศิลาขาวสมัยทวารวดี. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2510.

ผาสุข อินทราวุธ, ทวารวดี การศึกษาเชิงวิเคราะห์จากหลักฐานทางโบราณคดี. กรุงเทพฯ : อักษรสมัย, 2542.

พิริยะ ไกรฤกษ์, ประวัติศาสตร์ศิลปะในประเทศไทยฉบับคู่มือนักศึกษา. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์, 2528.