พระพุทธรูป

จารึกอักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต ที่อยู่บริเวณฐานบัว ทำให้ทราบว่าชิ้นส่วนนี้เป็นพระพุทธรูป แปลเป็นภาษาไทยได้ว่า “พระเทวี (มเหสี) ของเจ้าแห่งทวารวดี ทรงบัญชาให้พระธิดาสร้างพระรูปของพระตถาคตนี้ไว้” กำหนดอายุจากรูปอักษรได้ราวพุทธศตวรรษที่ 12

สลักหินทราย

ชิ้นส่วนพระพุทธรูปหินทรายนี้เหลือเพียงพระบาทและฐานบัวเท่านั้น หินทรายส่วนพระบาทเป็นผังสี่เหลี่ยม สลักเชื่อมติดกับฐานหน้ากระดานและมีเดือยยาว ส่วนหินทรายส่วนฐานบัวเป็นผังกลม มีจารึกอยู่ที่ขอบล่าง กึ่งกลางฐานบัวสลักเป็นช่องสี่เหลี่ยมเพื่อรับพระบาท

ชิ้นส่วนพระพุทธรูปนี้สะท้อนถึงความเกี่ยวข้องระหว่างอาณาจักรทวารวดีภาคกลางกับส่วนหนึ่งของภาคตะวันออกเฉียงเหนือชัดเจน เพราะมีจารึกที่ฐานบัวระบุข้อความที่แปลเป็นภาษาไทยได้ว่า พระเทวีของเจ้าแห่งทวารวดีได้บัญชาให้พระธิดาสร้างพระพุทธรูปนี้ไว้

การทำฐานหน้ากระดานในผังสี่เหลี่ยมเชื่อมต่อเป็นชิ้นเดียวกันกับพระบาทอาจจะสัมพันธ์กับประติมากรรมในศิลปะเขมรก็เป็นได้ เพราะตามปกติพระพุทธรูปในศิลปะทวารวดีจะทำฐานบัวในผังกลมเชื่อมต่อเป็นชิ้นเดียวกันกับพระบาท หากเป็นจริงตามข้อสังเกตนี้ย่อมหมายความว่าพระพุทธรูปนี้สร้างขึ้นโดยผสมผสานความเป็นทวารวดีและเขมรเข้าไว้ด้วยกัน อันเป็นลักษณะหนึ่งที่พบได้ในศิลปะทวารวดีในภาคอีสาน

กรรณิการ์ วิมลเกษม และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา. “ชื่อทวารวตีในจารึกวัดจันทึก” ใน สังคมและวัฒนธรรมในประเทศไทย, หน้า 388-392. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร, 2542.

รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง, “พระพุทธรูปที่มีจารึก “ทวารวดี” จากนครราชสีมา: การกลมกลืนกับวัฒนธรรมเขมรและสกุลช่างพื้นเมือง” เมืองโบราณ ปีที่ 36, ฉบับที่ 2 (เมษายน-มิถุนายน 2553), หน้า 92-99.