พระพุทธรูปทรงเครื่อง

ไม่พบหลักฐานลายลักษณ์อักษรระบุศักราชการสร้างพระพุทธรูปองค์นี้โดยตรง แต่จากรูปแบบศิลปกรรมที่เป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องน้อยแบบอยุธยาตอนกลาง และการค้นพบในพระอุระของพระองคลบพิตรที่สร้างขึ้นในช่วงอยุธยาตอนกลางเช่นกัน จึงทำให้กำหนดอายุการสร้างไว้ราวพุทธศตวรรษที่ 21-22

หล่อสำริด ปิดทองคำเปลว

พระพุทธรูปยืนตรง พระหัตถ์ยกขึ้นและหันฝ่าพระหัตถ์ออก เรียกว่า ปางประทานอภัย หรือเรียกอีกอย่างว่าปางห้ามสมุทร ครองจีวรห่มคลุม บางแนบพระวรกาย แลเห็นแถบรัดประคด (รัดเอว) และชายสบงที่ทำเป็นแถบหน้านางตกลงมาระหว่างกลางพระชงฆ์

พระพักตร์ค่อนข้างกลมตามแบบพระพุทธรูปสมัยอยุธยาตอนกลาง สวมกุณฑลทรงตุ้ม สวมมงกุฏที่ประกอบด้วยกระบังหน้าและรัดเกล้าทรงกรวย รูปทรงกระบังหน้าสืบทอดมาจากกระบังหน้าของเทวรูปศิลปะสุโขทัยอันมีต้นแบบมาจากศิลปะเขมร ส่วนรัดเกล้ากรวยทำเหมือนวงแหวนซ้อนชั้น ปรากฏมาก่อนในศิลปะสุโขทัยเช่นกัน โดยรับมาจากศิลปะลังกาอีกทอดหนึ่ง มียอดแหลมขนาดเล็กรอบรัดเกล้ากรวย

คติการสร้างพระพุทธรูปทรงเครื่องโยงกับเรื่องราวที่ปรากฏในชมพูบดีสูตร กล่าวถึงพระพุทธเจ้าแสดงพระองค์เป็นพระจักรพรรดิราชที่ยิ่งใหญ่กว่าท้าวมหาชมพูเพื่อคลายทิฏฐิมานะ จนท้าวมหาชมพูเลื่อมใสแล้วออกบวชปฏิบัติธรรมจนบรรลุเป็นพระอรหันต์

พระพุทธรูปทรงเครื่ององค์นี้ค้นพบภายในอุระพระมงคลบพิตรร่วมกันกับพระพุทธรูปองค์อื่นๆ ทั้งนี้พระมงคลบพิตรควรสร้างขึ้นก่อนรัชกาลพระเจ้าทรงธรรม หรือสมัยอยุธยาตอนกลาง เมื่อตรวจสอบกับพระพุทธรูปอื่นๆที่พบร่วมกันล้วนมีอายุอยู่ในราวอยุธยาตอนกลางได้ จึงเป็นหลักฐานที่ยืนยันว่าพระพุทธรูปสวมเครื่องทรงน้อยชิ้นเช่นนี้เป็นงานในสมัยอยุธยาตอนกลาง

พระพุทธรูปองค์นี้มีรูปแบบของมงกุฏเทียบได้กับมงกุฏของเทวดาบนบานประตูไม้ที่พบจากวัดพระศรีสรรเพชญ์

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน. พิมพ์ครั้งที่ 3, กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2550.