พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ไม่พบหลักฐานลายลักษณ์อักษรเอ่ยถึงการสร้างพระพุทธรูปองค์นี้โดยตรง แต่จากการค้นพบภายในกรุพระปรางค์วัดราชบูรณะที่พระราชพงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ระบุว่าสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.1967 รัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 หรือเจ้าสามพระยา ย่อมเป็นหลักฐานว่าพระพุทธรูปองค์นี้ย่อมสร้างขึ้นอย่างช้าในศักราชนี้ (พระราชพงศาวดารบางฉบับระบุว่าวัดนี้สร้างขึ้น พ.ศ. 1961)

พระพุทธรูปที่มีพุทธลักษณะเช่นองค์นี้ซึ่งเรียกกันว่า พระพุทธรูปอู่ทองรุ่นที่ 3 พบได้มากในกรุพระปรางค์วัดราชบูรณะ ทำให้เชื่อกันว่าน่าจะนิยมแพร่หลายในราวกลางพุทธศตวรรษที่ 20

หล่อสำริด

พระพุทธรูปอยู่ในอิริยาบถนั่งขัดสมาธิราบปางมารวิชัยบนฐานบัวที่ไม่มีการประดับตกแต่งใดๆ รูปแบบในภาพรวมสะท้อนถึงการสืบต่อจากพระพุทธรูปรุ่นก่อนกรุงศรีอยุธยา-อยุธยาตอนต้น หรือพระพุทธรูปอู่ทองรุ่นที่ 1 และรุ่นที่ 2 ในขณะเดียวกันก็มีความสัมพันธ์กับพระพุทธรูปหมวดใหญ่ในศิลปะสุโขทัยด้วย

รูปแบบสำคัญของพระพุทธรูปองค์นี้ที่สืบต่อจากพระพุทธรูปอู่ทองรุ่นที่ 1 และ 2 ได้แก่ นั่งขัดสมาธิราบพระหัตถ์ทำปางมารวิชัยอยู่บนฐานบัวเกลี้ยงๆ เม็ดพระศกเทียบได้ดังหนามขนุน ส่วนความสัมพันธ์กับพระพุทธรูปสุโขทัยเห็นได้จากพระรัศมีรูปเปลวไฟ พระพักตร์วงรูปไข่ พระขนงโก่งโค้ง แม้มีไรพระศกเช่นพระพุทธรูปอู่ทอง แต่การหยักแหลมที่กึ่งกลางพระนลาฏล้อตามความโก่งโค้งของพระขนงและบริเวณพระกรรเจียก (ขมับ) ไม่หยักแหลม ย่อมสัมพันธ์กับแนวพระเกศาในพระพุทธรูปศิลปะสุโขทัยหมวดใหญ่

พระพุทธรูปองค์นี้เป็นตัวอย่างของพระพุทธรูปแบบอู่ทองรุ่นที่ 3 อันมีรูปแบบสืบต่อศิลปกรรมลุ่มแม่น้ำภาคกลางตอนล่าง ทั้งอู่ทองรุ่นที่ 1 และรุ่นที่ 2 ผสมผสานกับแรงบันดาลใจจากภาคกลางตอนบนหรือสุโขทัย

พระพุทธรูปที่มีพุทธลักษณะเช่นนี้ตรงกับที่นักวิชาการกำหนดเรียกว่า พระพุทธรูปแบบอู่ทองรุ่นที่ 3

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน. พิมพ์ครั้งที่ 3, กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2550.