พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ไม่มีหลักฐานลายลักษณ์อักษรรุบะระวัติการสร้าง แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมที่ยังแสดงความเกี่ยวข้องกับพระพุทธรูปศิลปะเขมรในประเทศไทย แต่ขณะเดียวกันก็มีหลายอย่างที่แตกต่างออกไป จึงเชื่อว่าสร้างขึ้นก่อนกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีไม่นานนัก หรืออาจสร้างระยะแรกสุดของสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น ราวพุทธศตวรรษที่ 19-ต้นพุทธศตวรรษที่ 20

หล่อสำริด

ค้นพบจากอำเภอสรรค์บุรี จังหวัดชัยนาท

พระพุทธรูปอยู่ในอิริยาบถนั่งขัดสมาธิราบปางมารวิชัย

สุนทรียภาพที่แสดงถึงอายุสมัยว่าสร้างขึ้นก่อนกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีหรือระยะแรกสุด ได้แก่ ความสัมพันธ์กับศิลปะเขมรในประเทศไทย ได้แก่ พระพักตร์เหลี่ยม ไรพระศกเป็นแถบเหนือพระนลาฏ หยักเป็นมุมแหลมบริเวณพระกรรเจียก (ขมับ) อย่างไรก็ตามพระพุทธรูปองค์นี้ทำพระอุษณีษะทรงครึ่งวงกลมและพระรัศมีรูปลูกแก้วหรือดอกบัวตูม ซึ่งแตกต่างไปจากพระพุทธรูปศิลปะเขมรในประเทศไทยทั่วไป ลักษณะนี้แสดงถึงการคลี่คลายหรือห่างไกลออกมาจากศิลปะเขมรในประเทศไทยแล้ว ซึ่งอาจช่วยกำหนดอายุพระพุทธรูปองค์นี้ว่าสร้างขึ้นก่อนกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีเล็กน้อย หรือสร้างขึ้นระยะแรกสุดของสมัยอยุธยาตอนต้น

พระพุทธรูปองค์นี้เป็นตัวอย่างของพระพุทธรูปก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา หรือสมัยอยุธยาตอนต้นที่สมบูรณ์และงดงาม สะท้อนถึงการคลี่คลายห่างไกลจากพระพุทธรูปศิลปะเขมรในประเทศไทยแล้วระดับหนึ่ง

พระพุทธรูปที่มีพุทธลักษณะเช่นนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งประเด็นการทำพระพักตร์เหลี่ยม พระรัศมีรูปลูกแก้วหรือดอกบัวตูมไม่ใช่พระรัศมีเปลวเพลิง ทำให้บางท่านกำหนดให้พระพุทธรูปแบบนี้เป็นศิลปะอู่ทองรุ่นที่ 1

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระพุทธรูปในประเทศไทย รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน. พิมพ์ครั้งที่ 3, กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2550.