พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย

สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ พระมหาอุปราชในรัชกาลที่ 3 โปรดให้สร้างพระที่นั่งอิศราวินิจฉัยขึ้นที่หน้าหมู่พระวิมานด้านทิศตะวันออก ซึ่งแต่เดิมเป็นมุขเด็จพระวิมานสำหรับเสด็จออกรับแขกเมืองมาตั้งแต่ครั้งรัชกาลที่ 1

ก่ออิฐถือปูน หลังคาเครื่องไม้ ปิดทองประดับกระจก

พระที่นั่งอิศราวินิจฉัยเป็นอาคารโรง ก่ออิฐถือปูน ชั้นเดียว ขนาด 10 ห้อง หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ฝากั้นทึบทั้ง 4 ด้าน ด้านหน้ามีระเบียง เสาระเบียงและเสาในอาคารเป็นเสาสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่แบบที่นิยมในสมัยรัชกาลที่ 3 ภายในประดิษฐานพระที่นั่งบุษบกมาลา หลังคาพระที่นั่งประดับด้วยเครื่องไม้มุงกระเบื้องดินเผาไม่เคลือบสี ประดับกรอบหน้าบันด้วยช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ หน้าบันประดับรูปเทพนมประทับบนฐานบัวแกมช่อกระหนกเปลว ปิดทองประดับกระจก

พระที่นั่งอิศราวินิจฉัยเป็นท้องพระโรงในพระราชมณเฑียรสถานภายในพระราชวังบวรสถานมงคลหรือวังหน้า เป็นสถานที่สำหรับสมเด็จพระมหาอุปราชเสด็จออกว่าราชการ หรือเสด็จออกในพระราชพิธีและการบำเพ็ญพระราชกุศล เช่น พระราชพิธีบวรราชาภิเษก พระที่นั่งอิศราวินิจฉัยจึงมีหน้าที่และรูปแบบที่คล้ายกับพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหยสูรยพิมานในหมู่พระมหามณเฑียร พระบรมมหาราชวัง นอกจากนี้ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัยยังเป็นที่ประดิษฐานพระศพสมเด็จพระบวรราชเจ้า และพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีหน้าที่การใช้งานคล้ายกับพระมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวังด้วย แต่อย่างไรก็ตามจะพบว่าฐานานุศักดิ์ทางสถาปัตยกรรมมีความแตกต่างจากสถาปัตยกรรมในพระบรมมหาราชวัง เช่น การประดับหลังคาด้วยกระเบื้องดินเผาไม่เคลือบสี การประดับกรอบหน้าบันที่ไม่มีนาคสะดุ้ง เป็นต้น

กรมศิลปากร . พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า). กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2558.

สุนิสา มั่นคง.พระราชวังบวรสถานมงคล. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2556.