พระโกศทองใหญ่

พระโกศทองใหญ่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 1โดยโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นไว้สำหรับพระบรมศพของพระองค์ ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ รองเสนาบดีกระทรวงวังและผู้บัญชาการกรมช่างสิบหมู่สร้างขึ้น เรียกว่า พระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ 5 หรือพระลองทองใหญ่ รัชกาลที่ 5 และในรัชกาลที่ 9 ได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระโกศทองใหญ่ขึ้นเป็นองค์ที่ 3 โดยได้ประดิษฐานพระศพสมเด็จพระจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์เป็นพระองค์แรก

ไม้แกะสลัก ปิดทอง ประดับเพชร

พระโกศทองใหญ่มีลักษณะคล้ายภาชนะ ส่วนฐานทรงแปดเหลี่ยมรองรับส่วนกลางทรงแปดเหลี่ยมที่มีเอวคอด ปากผาย ประดับดอกไม้เอวที่ขอบล่าง และประดับเฟื่องกับพู่เงินที่ขอบบน ภายนอกสลักลวดลายกลีบบัว ส่วนบนหรือฝาพระโกศซ้อนชั้นลดหลั่นประดับดอกไม้ไหว ส่วนปลายเรียวแหลมประดับดอกไม้เพชรพุ่มข้าวบิณฑ์ที่ยอดบนสุด

พระโกศทองใหญ่ใช้สำหรับทรงพระบรมศพพระเจ้าแผ่นดิน สมเด็จพระอัครมเหสี หรือสมเด็จเจ้าฟ้าในสมัยรัตนโกสินทร์ได้สร้างขึ้นทั้งหมด 3 องค์ ได้แก่ พระโกศทองใหญ่ที่สร้างขึ้นในรัชกาลที่ 1 รัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 9 พระโกศทองใหญ่ในรัชกาลที่ 1 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก โปรดเกล้าฯ ให้รื้อทองที่หุ้มกระโกศกุดั่นมาทำพระโกศทองใหญ่ขึ้นไว้ สำหรับพระบรมศพของพระองค์ แต่ในปีเดียวกันนั้นสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพสิ้นพระชนม์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระอาลัยมาก จึงโปรดเกล้าฯให้เชิญพระโกศทองใหญ่ไปประกอบพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพเป็นครั้งแรก ด้วยเหตุนี้จึงเป็นราชประเพณีในรัชกาลต่อ ๆ มาที่จะพระราชทานพระโกศทองใหญ่สำหรับทรงพระศพอื่นได้นอกเหนือจากพระบรมศพ การประดับเครื่องประกอบพระโกศทองใหญ่จะลดหลั่นไปตามพระอิสริยยศ โดยหากพระโกศทองใหญ่ประดิษฐานพระบรมศพจะประดับด้วยดอกไม้เพชรพุ่มข้าวบิณฑ์ ดอกไม้ไหว เฟื่อง พู่เงินและดอกไม้เอวอันเป็นเครื่องประดับพระโกศทองใหญ่อย่างสูงสุด

กรมพระสมมตอมรพันธ์, กรมพระยาดำรงราชานุภาพและสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ ช่วยกันทรงเรียบเรียง. ตำนานพระโกศและหีบศพบรรดาศักดิ์. กรุงเทพฯ : สำนักพระราชวัง, 2539.

การประดิษฐานพระโกศ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท.กรุงเทพฯ : สำนักราชเลขาธิการ, 2551.