หอศาสตราคม

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างหอศาสตราคมขึ้นในตำแหน่งเดิมที่เคยมีพระที่นั่งโถงคู่กับพระที่นั่งดุสิดาภิรมย์ที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 ซึ่งในสมัยรัชกาลที่ 3 ใช้เป็นที่บอกหนังสือแก่พระสงฆ์

หอศาสตราคมมีรูปแบบเป็นอาคารทรงไทยประเพณี ส่วนเครื่องบนหรือโครงหลังคาเป็นเครื่องไม้มุงกระเบื้องเคลือบสีเขียวตัดขอบส้ม หลังคาซ้อน 2 ชั้น มีตับหลังคาต่อลงมาที่ด้านข้าง หน้าบันทำด้วยไม้แกะสลักปิดทองประดับกระจก ลายก้านขดออกปลายเทพนม กลางหน้าบันประดับรูปเทวดายืนแท่น พระหัตถ์ซ้ายทรงพระขรรค์ พระหัตถ์ขวาทรงตรีศูล กรอบหน้าบันประดับด้วยช่อฟ้า ใบระกา นาคสะดุ้งและหางหงส์ ตัวอาคารก่ออิฐถือปูน มีบันไดทางขึ้นด้านตะวันตก ซึ่งมีเสากลมประดับบัวหัวเสารองรับชายคา พนักระเบียงประดับด้วยกระเบื้องปรุลายเคลือบสีเขียว ที่ผนังอาคารเจาะช่องพระทวารและพระบัญชร ยกเว้นด้านทิศตะวันออก พระทวารและพระบัญชรเขียนลายรดน้ำเป็นภาพเครื่องราชกกุธภัณฑ์ เครื่องราชศิราภรณ์ เครื่องราชูปโภค เครื่องอัษฎาวุธ และพระแสงราชศัตราต่างๆ

หอศาสตราคมเป็นสถานที่สำหรับนิมนต์พระสงฆ์ฝ่ายรามัญนิกายเข้ามาประกอบพิธีสวดพระพุทธมนต์สัตปริตรคาถาเพื่อเสกน้ำพระพุทธมนต์สำหรับถวายเป็นน้ำสรงพระพักตร์และน้ำสรงของพระมหากษัตริย์ รวมทั้งประพรมรอบพระราชมณเฑียรสถาน ซึ่งถือปฏิบัติตามโบราณราชประเพณีที่มีตั้งแต่ในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สำนักพระราชวัง.หมู่พระมหามณเฑียร. กรุงเทพฯ : บริษัท พงษ์วรินการพิมพ์ จำกัด, 2554.

แน่งน้อย ศักดิ์ศรี,ม.ร.ว. . พระบรมมหาราชวังและวัดพระศรีรัตนศาสดาราม. กรุงเทพฯ : ริเวอร์ บุ๊คส์, 2543.