บ้านดำ

บ้านดำ หรือ บ้านดำนางแล เป็นบ้านส่วนบุคคลของอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี โดยสร้างต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2518 ภายในพื้นที่ 39 ไร่

-

-

ตัวอาคารแต่ละหลังได้รับการออกแบบให้มีแนวคิด และความน่าสนใจที่แตกต่างกันออกไป รวมถึงสิ่งที่สะสมและจัดแสดงภายในบ้าน เช่น บ้านล้านนา บ้านล้านช้าง ภายในจัดแสดงเครื่องเงิน เขาสัตว์ กระดูกสัตว์ต่างๆ อาคารมหาวิหาร สร้างขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์ในจัดการแสดงศิลปะ ทั้งถาวรและหมุนเวียน หรืออูบหัวนกกกที่ได้แรงบันดาลใจจากนกเงือก ด้านในเป็นที่อยู่อาศัย อาคารทั้งหมดล้วนทาสีดำ

บ้านดำเป็นผลงานการออกแบบโดยอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี ศิลปินแห่งชาติ ประกอบด้วยกลุ่มบ้านศิลปะแบบล้านนาหลายหลัง ทุกหลังทาด้วยสีดำ ซึ่งเป็นที่มาของคำว่า “บ้านดำ” และยังเป็นสีที่อาจารย์ถวัลย์ชื่นชอบ ในบ้านแต่ละหลังจะประดับด้วยไม้แกะสลักที่มีลวดลายงดงาม และเป็นที่เก็บสะสมเขาสัตว์ต่างๆ ซึ่งเป็นของสะสมของอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี

แม้จะมีร่องรอยของศิลปะล้านนา ล้านช้าง และศิลปะอื่นๆรวมถึงธรรมชาติอยู่ในบ้านแต่ละหลัง แต่อาคารทุกหลังได้รับการออกแบบโดยถวัลย์ ดัชนีจนเกิดเป็นอาคารที่มีลักษณะเฉพาะที่ไม่เหมือนใคร

-

วัดร่องขุ่น จังหวัดเชียงราย วิหารที่สร้างโดยอาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ซึ่งถูกนำมาเปรียบเทียบกับบ้านดำว่า “เฉลิมสร้างสวรรค์ ถวัลย์สร้างนรก”

เชียงรายรำลึก : ศิลปะและศิลปินเพื่อหอศิลป์เชียงราย. กรุงเทพฯ: ไทยฟอร์ม สตูดิโอ, 2547.

วิโชค มุกดามณี. “พิพิธภัณฑ์บ้านดำของถวัลย์ ดัชนี.” Fine Arts. ปีที่ 8, ฉบับที่ 77 (มี.ค. 2554): 98 – 101.

“เรื่องเล่าจากบ้านดำ.” Art Records. ปีที่ 14, ฉบับที่ 27 (เม.ย. 2547): 14 – 24