พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบรมรูปทรงม้าสร้างขึ้นเมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 เมื่อพ.ศ.2450 และเสร็จทันในวโรกาสพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษกของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในปี พ.ศ. 2451 โดยนำแบบอย่างมาจากพระบรมรูปของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ที่กรุงปารีส พระบรมรูปทรงม้านี้หล่อที่กรุงปารีสโดยช่างหล่อจากบริษัทซุส เซอร์เฟรส ฟอร์เดอร์ โดยพระองค์เสด็จไปทำข้อตกลงและเลือกชนิดโลหะด้วยพระองค์เอง รวมถึงฉายพระรูปเป็นแบบ เป็นแบบให้ มองซิเออร์ คาโรลัส ดูรังน์ เขียนรูป และเสด็จไปประทับเป็นแบบให้ช่างปั้นหุ่น พระบรมรูปนี้เมื่อหล่อเสร็จก็ส่งเข้ามายังกรุงเทพฯเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จทรงเปิดพระบรมราชานุสาวนีย์ด้วยพระองค์เอง

หล่อด้วยทองบรอนซ์

-

พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีขนาดใหญ่กว่าขนาดจริงเล็กน้อยอยู่ในอิริยาบถทรงม้า ฉลองพระองค์เครื่องแบบจอมพลทหารบก ทรงพระคทาจอมพลที่พระหัตถ์ขวา พระหัตถ์ซ้ายทรงกุมบังเหียน ม้าพระที่นั่งยืนบนแผ่นโลหะทองบรอนซ์หนาประมาณ 25 เซนติเมตรซึ่งวางอยู่บนแท่นหินอ่อนสี่เหลี่ยมสูง 6 เมตร กว้าง 2 เมตรครึ่ง ยาวประมาณ 5 เมตรครึ่ง รอบแท่นมีเสาล้อมและขึงโซ่ไว้โดยรอบ ตรงฐานมีจารึกแสดงข้อความเฉลิมพระเกียรติที่ด้านหน้า มีชื่อช่างปั้น C.MASSON SEULP 1908 ช่างหล่อ G.Paupg Statuare ทางด้านขวา และบริษัทที่หล่อ SUSSF Fres FONDEURS. PARIS ทางด้านซ้าย

พระบรมรูปทรงม้า หรือพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นประติมากรรมที่ได้ทรงประทับเป็นแบบให้นายช่างชาวฝรั่งเศสปั้นหุ่นขึ้นเมื่อครั้งที่เสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 โดยได้แบบอย่างมาจากประติมากรรมพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศส นับเป็นพระบรมราชานุสาวรีย์ของพระมหากษัตริย์องค์แรกที่สร้างขึ้นด้วยฝีมืองช่างและวัสดุจากยุโรป

1. พระบรมรูปของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ที่กรุงปารีส ต้นแบบของพระบรมรูปทรงม้าซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรและสนพระราชหฤทัยในวโรกาสที่เสด็จประพาสฝรั่งเศสเมื่อปี พ.ศ. 2450

2. พระบรมราชานุสาวรีย์ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เป็นพระราชานุสาวรีย์ที่อยู่ในอิริยาบถทรงม้าอีกแห่งหนึ่งในประเทศไทย หล่อขึ้นในประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2496 โดยประติมากรชาวอิตาลี คอร์ราโด เฟโรซีหรือศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี

3. พระบรมรูปทรงม้าสร้างขึ้นด้วยเงินจากประชาชน โดยเงินที่เหลือจากการสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์นี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้นำไปสร้างจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

4. ในงานพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษกนี้มีการออกเหรียญรัชมงคลและตราไปรษณียากรพระบรมรูปทรงม้าด้วย

พลาดิศัย สิทธิธัญกิจ. พระบรมรูปทรงม้า : 100 ปีพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพฯ: บันทึกสยาม, 2551.

กรุงเทพมหานคร, สำนักการโยธา. จดหมายเหตุเล่าเรื่องอนุสาวรีย์เมืองบางกอก. กรุงเทพฯ: สำนักการโยธา กรุงเทพมหานคร, 2559.