เจดีย์รายวัดเจดีย์เจ็ดแถว

วัดเจดีย์เจ็ดแถวรวมถึงเจดีย์ทรงปราสาทยอดระฆังองค์นี้ไม่มีประวัติการสร้างที่แน่ชัด แต่นักวิชาการหลายท่านเชื่อว่าน่าจะสร้างขึ้นนับแต่ครั้งที่พระยาลิไทครองเมืองนี้เมื่อราวปลายพุทธศตวรรษที่ 19 เป็นต้นมา สอดคล้องกับการกำหนดอายุจากรูปแบบศิลปกรรมที่มีอายุอยู่ในราวปลายพุทธศตวรรษที่ 19-20 ได้

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478

ขุดแต่งและบูรณะครั้งแรกระหว่าง พ.ศ. 2498-2499 ต่อมาได้ดำเนินการบูรณะเจดีย์บางองค์เมื่อ พ.ศ. 2502 ระหว่าง พ.ศ. 2508-2509 ได้ดำเนินการบูรณะเจดีย์อีกหลายองค์ที่รายล้อมเจดีย์ทรงยอดดอกบัวตูม และวิหารด้านหน้ารวมทั้งหมด 32 องค์ บูรณะวิหารคดพร้อมแท่นพระรอบพระเจดีย์ประธานและตรงฐานบางตอน บูรณะวิหารหลวงบริเวณผนังบางตอน ฐานชุกชีพระประธาน และยกเสาศิลาบางต้น

เจดีย์ทรงปราสาทยอดองค์นี้ก่อด้วยศิลาแลง ฉาบปูน และประดับปูนปั้น

เจดีย์รายวัดเจดีย์เจ็ดแถวองค์นี้เป็นเจดีย์ทรงปราสาทยอดระฆัง เดิมทีเคยมีผู้สันนิษฐานว่าน่าจะเกี่ยวข้องกับเจดีย์ในศิลปะศรีวิชัย เช่น พระบรมธาตุไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี แต่ปัจจุบันมีการวิเคราะห์ใหม่แล้วเชื่อว่าน่าจะสัมพันธ์กับเจดีย์ในศิลปะล้านนาและศิลปะพม่าสมัยพุกามมากกว่า

เจดีย์องค์นี้มีรูปแบบเหมือนกันกับอนุสาวรีย์ทหารผ่านศึกสงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งสร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นอย่างมาก จนเชื่อได้ว่าน่าจะเป็นต้นแบบให้กับอนุสาวรีย์แห่งนี้

1. เจดีย์วัดป่าสัก เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เพราะเป็นเจดีย์ทรงปราสาทยอดระฆังที่มีรูปแบบคล้ายคลึงกัน

2. เจดีย์เชียงยัน วัดพระธาตุหริภุญไชย จังหวัดลำพูน เพราะเป็นเจดีย์ทรงปราสาทยอดระฆังที่มีรูปแบบคล้ายคลึงกัน

คณะกรรมการปรับปรุงโบราณสถาน จังหวัดสุโขทัยและกำแพงเพชร, รายงานการสำรวจและขุดแต่งบูรณะโบราณสถานเมืองเก่ากำแพงเพชร เมืองศรีสัชนาลัย พ.ศ. 2508 – 2512. พระนคร: กรมศิลปากร, 2514.

สันติ เล็กสุขุม. เจดีย์สมัยสุโขทัยที่วัดเจดีย์เจ็ดแถว. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2534.