เศียรพระโพธิสัตว์เมตไตรยะ

ไม่ปรากฏหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับประวัติการสร้าง แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมที่สัมพันธ์กับศิลปะเขมรสมัยก่อนเมืองพระนครแบบไพรกเมงและกำพงพระ จึงเชื่อว่าสลักขึ้นเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 13

สลักหินผนังถ้ำ

เศียรพระโพธิสัตว์เมตรไตรยะองค์นี้เป็นประติมากรรมนูนสูงบนผนังถ้ำ แต่ถูกคนร้ายลักลอบกะเทาะออกมา พระพักตร์ยาว พระขนงโก่ง พระเนตรเหลือบ พระนาสิกและพระโอษฐ์สมส่วน พระเกศายาวหวีเสยเกล้าเป็นมวยอยู่เหนือพระเศียร มวยพระเกศาเป็นทรงกระบอกขนาดใหญ่ พระเกศารูปวงโค้งซ้อนลงมาเป็นชั้นๆ ปรากฏสัญลักษณ์รูปสถูปประดับอยู่กลางมวยพระเกศา

เศียรพระโพธิสัตว์เมตไตรยะจากถ้ำถมอรัตน์ อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ สะท้อนถึงการนับถือพุทธศาสนามหายานที่แพร่หลายอยู่ในบริเวณเมืองศรีเทพและถ้ำถมอรัตน์ นอกจากนี้ในทางรูปแบบยังสะท้อนให้เห็นว่ามีการติดต่อกับชุมชนที่นับถือพุทธศาสนามหายานในภาคอีสานตอนล่างแถบจังหวัดนครราชสีมาและบุรีรัมย์ เพราะมีรูปแบบตามศิลปะเขมรก่อนเมืองพระนครเช่นเดียวกัน

ถูกลักลอบสกัดออกมาจากถ้ำถมอรัตน์ อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์

1. พระโพธิสัตว์จากเมืองฝ้าย อำเภอหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์

2. พระโพธิสัตว์จากบ้านโตนด อำเภอโนนสูง จังหวัดนครราชสีมา

สุภัทรดิศ ดิศกุล, หม่อมเจ้า. ประติมากรรมขอม. กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, 2515.

สุภัทรดิศ ดิศกุล, หม่อมเจ้า. ศิลปะสมัยลพบุรี. กรุงเทพฯ : มหาวิทาลัยศิลปากร, 2547.