บานประตูประดับมุกลายเครื่องราชอิสริยาภรณ์

ฝีมือประดับมุกที่บานประตูพระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามนั้น สันนิษฐานว่าเป็นฝีพระหัตถ์ของพระบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ พระราชโอรสองค์ที่ 30 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นพระองค์ที่ 4 ในเจ้าจอมมารดาจันทร์

ลงรัก ประดับมุก

บานประตูพระอุโบสถบานซ้ายและขวามีลวดลายประดับมุกเป็นแบบเดียวกันคือ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้ง 5 ตระกูล ได้แก่

1.เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์

2.เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์

3.เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า

4.เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก

5.เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย

ลายทั้งหมดประกอบด้วยมุกที่ตัดเป็นชิ้นเล็กๆ เรียงกันเป็นรูปดวงตรา ล้อมด้วยสายสะพายและสายสร้อยมีอักษร จ.ป.ร. ไขว้ และมีตราจักรีคั่นไปเป็นระยะ ซึ่งเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดแต่ละสำรับ

นอกจากนี้ยังมีลายอื่นประดับใกล้เคียง ตามลำดับจากด้านบนดังนี้

ใต้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดวงที่ 1 เป็นภาพเทพนม

ใต้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดวงที่ 2 เป็นภาพเทพธิดาฟ้อน

ใต้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดวงที่ 3 เป็นภาพกินนรรำ

ใต้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดวงที่ 4 เป็นภาพหนุมานเหาะ

ใต้เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดวงที่ 5 เป็นภาพอินทรชิตเหาะ

ด้านนอกของบานประตูพระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม มีงานประดับมุกที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นงานประณีติศิลป์ชิ้นสำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของกรุงรัตนโกสินทร์ โดยเป็นรูปเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่สำคัญของสยามทั้ง 5 ตระกูล ซึ่งได้รับการสถาปนาครบทั้งหมดในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นหลักฐานที่แสดงถึงความรุ่งเรืองสูงสุดของงานช่างประดับมุกในสมัยนั้น ก่อนที่จะซบเซาลงในรัชกาลต่อมา

ตามประวัติกล่าวว่าบานประตูหน้าต่างประดับมุกที่พระอุโบสถวัดราชบพิธฯนั้น เดิมเป็นบานพระทวารและบานพระแกลของพระพุทธปรางค์ปราสาท หรือปราสาทพระเทพบิดร วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้สร้างบานประตูหน้าต่างประดับมุกเพิ่มเติมเมื่อบูรณะวัดพระศรีรัตนศาสดาราม คราวสมโภชพระนครครบ 100 ปี ใน พ.ศ.2425 ภายหลังเกิดเพลิงไหม้หลังคาพระพุทธปรางค์ปราสาท จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้ถอดบานประตูหน้าต่างประดับมุกออก แล้วนำมาเป็นบานประตูหน้าต่างวัดราชบพิธฯ เมื่อภายหลัง

ประวัติเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

สุริยา รัตนกุล. พระอารามหลวงในกรุงเทพมหานคร. นครปฐม : มหาวิทยาลัยมหิดล, 2550-2552.

ชัชพล ไชยพร บรรณาธิการ. ประมวลเอกสารจดหมายเหตุรัชกาลที่ 5 เรื่องวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม. กรุงเทพฯ : วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามและสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ, 2553.