จิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์

กล่าวกันว่าจิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์เขียนขึ้นตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเมื่อแรกสร้างวัดพระศรีรัตนศาสดาราม อย่างไรก็ตาม ได้รับการเขียนซ่อมแซมเพิ่มเติมต่อมาในอีกหลายรัชกาล

ภาพเขียนสีฝุ่น

จิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์ได้รับการเขียนซ่อมแซมมาโดยตลอดหลายรัชกาล ที่สำคัญได้แก่ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้บูรณะในโอกาสครบรอบ 100 ปีกรุงรัตนโกสินทร์

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ ให้บูรณะในโอกาสครบ 150 ปีกรุงรัตนโกสินทร์

และในรัชกาลปัจจุบันเมื่อคราวฉลองสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบ 200 ปี

นอกจากนี้ยังโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะเนื่องในโอกาสสำคัญอื่นๆ มาโดยตลอดจนถึงปัจจุบัน

จิตรกรรมแบบไทยประเพณีผสมผสานกับเทคนิคการเขียนภาพแบบสมัยใหม่ ลักษณะที่แสดงถึงความเป็นจิตรกรรมไทยแบบประเพณี ได้แก่ ภาพบุคคลในเรื่องที่เป็นตัวละคนสำคัญแต่งกายยืนเครื่องเช่นเดียวกับการแต่งกายในการแสดงโขน กิริยาอาการอยู่ในท่านาฏลักษณ์ มีการปิดทองคำเปลวที่เครื่องทรงของตัวละครที่สำคัญ เป็นต้น ส่วนเทคนิคการเขียนภาพแบบใหม่ที่แตกต่างจากจิตรกรรมไทยประเพณี ได้แก่ การกำหนดเส้นขอบฟ้าและวางระยะของวัตถุในภาพทำให้เกิดมิติ การเขียนภาพเหมือนของอาคารสถานที่ที่มีอยู่จริง เช่น พระมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวัง และการเขียนภาพทิวทัศน์ต่างๆ อย่างเหมือนจริง นอกจากนี้ ยังมีการสอดแทรกเรื่องราววิถีชีวิตชาววัง ชาวบ้าน และอารมณ์ขันต่างๆ ผ่านตัวละครประกอบของเรื่อง จิตรกรรมฝาผนังมีทั้งสิ้น 178 ห้องภาพ ใต้ภาพมีโคลงเรื่องรามเกียรติ์ประกอบ รวมทั้งสิ้น 224 บท

จิตรกรรมฝาผนังของระเบียงคดรอบพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ถ่ายทอดเนื้อหาของวรรณคดีเรื่องรามเกียรติ์ ซึ่งเป็นวรรณคดีที่มีบทบาทสำคัญในสมัยรัตนโกสินทร์เนื่องจากเป็นบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1

แม้จะเป็นการเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับอวตารภาคหนึ่งของพระนารายณ์ซึ่งเป็นเทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์ แต่เนื้อหาของรามเกียรติ์เน้นให้เห็นถึงพระบรมเดชานุภาพของพระรามซึ่งเปรียบได้กับพระมหากษัตริย์ที่มีคติความเชื่อว่าเป็นองค์อวตารของพระนารายณ์เช่นเดียวกัน แนวคิดในการนำเสนอเรื่องรามเกียรติ์จึงมีความสัมพันธ์กับการเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริย์และชัยชนะที่ทรงมีเหนือฝ่ายอธรรมอันเป็นอริราชศัตรู

รามเกียรติ์

ประติมากรรมนูนต่ำเรื่องรามเกียรติ์ที่ระเบียงรอบพระอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม, จิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์ที่ศาลาทิศ มณฑปวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม

กรมศิลปากร. จดหมายเหตุการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามและพระบรมมหาราชวัง ในการฉลองพระนครครบ 200 ปี พุทธศักราช 2525 : ภาคที่ 1 วัดพระศรีรัตนศาสดาราม. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2525.

จิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์รอบพระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม. กรุงเทพฯ : สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล, 2538.

มลฤดี สายสิงห์. รายงานวิจัยเรื่องบทบาทของรามเกียรติ์ในงานจิตรกรรมฝาผนังสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2550.