พระพุทธบาท

ไม่พบประวัติการสร้างที่เป็นหลักฐานลายลักษณ์อักษร

สลักหิน

ค้นพบจากวัดเขาพระบาทน้อย นอกเมืองเก่าสุโขทัยไปทางทิศตะวันตก

รอยพระพุทธบาทสลักลงบนแผ่นหินสี่เหลี่ยมผืนผ้า สภาพชำรุดเป็นบางส่วน รอยพระพุทธบาทมีทั้งสิ้น 4 รอยซ้อนกันอยู่ สังเกตได้จากแนวเส้นที่ด้านข้างและแนวที่ส้นพระบาท

เป็นตัวอย่างรอยพระพุทธบาทซ้อนกัน 4 รอย เพื่อหมายถึงรอยพระพุทธบาทของพระพุทธเจ้า 4 พระองค์ ได้แก่ พระกกุสันทะ พระโกนาคมนะ พระกัสสปะ และพระโคตมะ

พระพุทธบาทซ้อนกัน 4 รอย เกิดจากความเชื่อว่าพระพุทธเจ้ามีมากมายนับไม่ถ้วน ลงมาตรัสรู้ในช่วงเวลาที่แตกต่างกัน พระสมณโคดมพุทธเจ้าถือว่าเป็นพระปัจจุบันพุทธ ดังนั้นพระพุทธเจ้าที่ตรัสรู้มาก่อนหน้าจึงเรียกว่าพระอดีตพุทธ และที่จะตรัสรู้ในภายหน้าจึงเรียกว่าพระอนาคตพุทธ

มีความเชื่อว่าพระพุทธเจ้าแต่ละพระองค์จะมีพระพุทธกิจหลายอย่างที่เหมือนกัน เช่น เสด็จยังสวรรค์ชั้นดาวดึงส์เพื่อเทศนาโปรดพุทธมารดา การทำพระพุทธบาท 4 รอยเกิดขึ้นจากความเชื่อว่าตำแหน่งแห่งหนที่พระสมณโคดมพุทธเจ้าได้ประทานรอยพระพุทธบาทไว้นั้น พระอดีตพุทธเจ้าอีก 3 พระองค์ที่ตรัสรู้มาก่อนในกัปป์นี้ได้เคยประทานไว้ให้แล้ว จึงนับรวมได้ 4 รอย รอยใหญ่ที่สุดเป็นของพระกกุสันธะ จากนั้นไล่ลำดับมายังรอยของพระโกนาคมนะ พระกัสสปะ และพระโคตมะเป็นรอยเล็กที่สุด เพราะเชื่อว่าพระพุทธเจ้าแต่ละพระองค์ขนาดพระวรกายไม่เท่ากัน โดยพระกกุสันธะมีขนาดใหญ่ที่สุด จากนั้นลำดับขนาดพระวรกายเล็กลงตามลำดับจนถึงพระโคตมมีพระวรกายเล็กที่สุด

นันทนา ชุติวงศ์. รอยพระพุทธบาทในศิลปะเอเชียใต้และเอเชียอาคเนย์. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2533.

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ, กอง. พุทฺธปาทลกฺขณ และรอยพระพุทธบาทในประเทศไทย. กรุงเทพฯ : กองพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ, 2536.