พระพิมพ์

ไม่พบหลักฐานลายลักษณ์อักษรที่กล่าวถึงประวัติและรายละเอียดการสร้าง แต่จากรูปแบบทางศิลปกรรมที่มีความใกล้ชิดกับพระพิมพ์ศิลปะอินเดียแบบปาละปาละและพระพิมพ์ในศิลปะชวาภาคกลางในอินโดนีเซีย ที่มีอายุอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่ 14-15 จึงอาจกำหนดอายุพระพิมพ์กลุ่มนี้ไว้ในช่วงเวลาเดียวกัน

ดินดิบประทับรูปพระโพธิสัตว์ หรือทิพยบุคคลอื่นๆ จากนั้นประทับแม่พิมพ์ที่ทำรูปพระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์ หรือทิพยบุคคลอื่นๆ ลงบนก้อนดิน จากนั้นนำไปตากแดดผึ่งลม

พระพิมพ์ดินดิบเหล่านี้ค้นพบจากหลากพื้นที่ในบริเวณภาคใต้ของไทย มีลักษณะเป็นก้อนกลม ส่วนบนยื่นแหลมเล็กน้อย บางองค์อาจทำส่วนล่างยื่นแหลมด้วย ประทับรูปพระโพธิสัตว์ หรือทิพยบุคคลอื่นๆ ไว้ตรงกลาง เช่น พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร 21 กร พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร 4 กร ท้าวกุเวรหรือท้าวชัมภละ

พระพิมพ์ดินดิบเหล่านี้สะท้อนความเชื่อเนื่องในพุทธศาสนามหายาน และแสดงความสัมพันธ์ระหว่างภาคใต้กับดินแดนอื่นๆ ที่นับถือพุทธศาสนามหายาน เช่น ราชวงศ์ปาละในประเทศอินเดีย และราชวงศ์ไศเลนทร์แห่งเกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย

พระพิมพ์ดินดิบเหล่านี้มักผสมเถ้ากระดูกไว้ด้วย

พระพิมพ์ดินดิบในภาคใต้มักค้นพบอยู่ภายในถ้ำที่ได้รับการดัดแปลงให้เป็นพุทธสถาน

พิริยะ ไกรฤกษ์. ศิลปะทักษิณก่อนพุทธศตวรรษที่ 19. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2523.

สุรสวัสดิ์ สุขสวัสดิ์, หม่อมหลวง. “การศึกษาพระพิมพ์ภาคใต้ของประเทศไทย” (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร), 2528.