สำเภาและเจดีย์ทรงเครื่อง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้น

ก่ออิฐถือปูน

เรือสำเภาก่ออิฐถือปูน ลักษณะคล้ายเรือสำเภาแต้จิ๋ว หัวเรือหันสู่ทิศใต้ไปสู่ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ท้ายเรือหันไปทางทิศเหนือ ห้องท้ายเรือเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปและรอยพระพุทธบาท กลางลำเรือประดิษฐานเจดีย์ทรงเครื่องขนาดใหญ่ 1 องค์ และทางหัวเรือประดิษฐานเจดีย์ทรงเครื่องขนาดเล็กกว่าอีก 1 องค์ รูปแบบของเจดีย์ทรงเครื่องประกอบด้วยชุดฐานสิงห์ 3 ฐาน มีบัวทรงคลุ่มรองรับองค์ระฆังเพิ่มมุม ส่วนยอดเป็นบัวทรงคลุ่มเถา ปลี และเม็ดน้ำค้าง เจดีย์ทรงเครื่องเป็นรูปแบบที่มีมาตั้งแต่ในสมัยอยุธยาตอนปลายและเป็นที่นิยมอย่างมากในสมัยรัชกาลที่ 3

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริให้สร้างสำเภายานนาวาขึ้นที่ด้านหลังพระอุโบสถวัดคอกกระบือ พร้อมกับมีรูปพระเวสสันดรโพธิสัตว์ รูปกัณหา ชาลี และมีจารึกประดิษฐานอยู่ที่ห้องท้ายบาหลีเป็นการแสดงถึงพระราชศรัทธาในการสร้าง ด้วยทรงมีพระราชดำริว่าในวัดอื่นมีการสร้างเจดีย์รูปแบบต่างๆ มามากแล้ว และในเวลานั้นเริ่มมีการใช้เรือกลไฟหรือเรือกำปั่นอย่างฝรั่งมากขึ้นเนื่องจากมีประสิทธิภาพดีกว่าสำเภาจีน ในอนาคตสำเภาจีนคงจะสูญไป รัชกาลที่ 3 จึงมีพระราชดำริให้สร้างพระเจดีย์ทรงเครื่องมีฐานเป็นสำเภาขนาดเท่าจริง เพื่อให้คนภายหน้าได้รู้จัก ประกอบกับทรงระลึกถึงพระบารมีธรรมของพระเวสสันดรโพธิสัตว์ที่เปรียบดังสำเภาในการนำพาเวไนยสัตว์ให้เข้ามพ้นวัฏสงสาร ดังที่มีอุปมาในมหาเวสสันดร กัณฑ์กุมาร จึงทำให้เจดีย์ประธานที่วัดยานนาวามีรูปแบบพิเศษต่างจากที่อื่น และเป็นที่มาของชื่อวัดยานนาวาด้วย

สุริยา รัตนกุล, คุณหญิง. พระอารามหลวงในกรุงเทพมหานคร. นครปฐม : มหาวิทยาลัยมหิดล, 2550-2552.