พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สืบเนื่องจากรัฐบาลฝรั่งเศสส่งพระบรมรูปเหมือนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมาทูลเกล้าฯ ถวายพระองค์เองในปี พ.ศ. 2406 อย่างไรก็ตาม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่โปรดพระบรมรูปดังกล่าวเนื่องจากทรงเห็นว่าปั้นพระวรกายผิดส่วนไปจากความเป็นจริง ทั้งนี้อาจเป็นเพราะช่างเคยเห็นแต่เพียงพระบรมฉายาลักษณ์เท่านั้น จึงทรงมีพระราชดำริให้หลวงเทพรจนา (พลับ) ปั้นพระบรมรูปขนาดเท่าพระองค์จริงขึ้น โดยทรงเป็นแบบด้วยพระองค์เองและยึดคติการปั้นรูปเหมือนจริงตามแบบตะวันตก จึงอาจถือได้ว่าเป็นการปั้นพระบรมรูปพระมหากษัตริย์ไทยที่ยังทรงดำรงพระชนม์อยู่เป็นครั้งแรกในวงการประติมากรรมไทย

ปูนพลาสเตอร์

-

พระบรมรูปเหมือนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในพระราชอิริยาบถประทับยืนตรง ทรงฉลองพระองค์เยียรบับ ทรงพระภูษาโจงขอบเชิง พระมาลาทรงหม้อตาล ทรงสายสะพายแบบเลจิอองดอนเนอร์ของฝรั่งเศส ทรงฉลองพระบาท พระหัตถ์ขวาทรงพระแสงดาบหัตถ์นารายณ์ ทอดปลายพระแสงดาบลงพื้น พระหัตถ์ซ้ายทรงถือหนังสือ

พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อาจกล่าวได้ว่าเป็นประติมากรรมเหมือนจริงของพระมหากษัตริย์องค์แรกที่ปั้นขึ้นในขณะที่ยังทรงดำรงพระชนม์ชีพ การสร้างพระบรมรูปเหมือนจริงของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนี้เกิดขึ้นจากแนวพระราชดำริอย่างใหม่ เช่นเดียวกับการประทับเพื่อฉายพระบรมฉายาลักษณ์ ซึ่งเพิ่งเริ่มเกิดขึ้นในสยาม ทั้งยังเป็นการลบล้างแนวความคิดความเชื่อเดิมที่ว่าจะทำให้ผู้เป็นแบบนั้นอายุสั้น ทั้งพระบรมรูปเหมือนและพระบรมฉายาลักษณ์ที่เกิดขึ้นในระยะนี้เป็นไปเพื่อการแลกเปลี่ยนและเจริญสัมพันธไมตรีกับต่างประเทศ ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ที่ต่างจากการสร้างประติมากรรมแทนองค์พระมหากษัตริย์ที่ผ่านมาในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เช่น พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ซึ่งเป็นพระพุทธรูปแทนพระองค์รัชกาลที่ 1 และรัชกาลที่ 2 ที่ประดิษฐานในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

-

พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในพระราชอิริยาบถเดียวกันอีก 2 พระองค์ ประดิษฐานภายในหอพระจอม วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม กรุงเทพมหานคร และภายในพระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาท พระนครคีรี จังหวัดเพชรบุรี 2พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวประดิษฐานภายในปราสาทพระเทพบิดร วัดพระศรีรัตนศาสดาราม กรุงเทพมหานคร

พิชญา สุ่มจินดา. ถอดรหัสพระจอมเกล้า. กรุงเทพฯ: มติชน, 2557.

วิโชค มุดามณี. ศิลปะรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1-8. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2541.