วัดปรมัยยิกาวาส

วัดปรมัยยิกาวาส เดิมชื่อวัดปากอ่าว สันนิษฐานว่ามีมาแล้วตั้งแต่สมัยธนบุรี เป็นวัดที่ชาวมอญในละแวกนั้นใช้เป็นสถานที่ทำบุญ ต่อมาเมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2417 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จฯมาถวายผ้าพระกฐิน ณ พระอารามรามัญในเขตเมืองนนทบุรี ซึ่งวัดปากอ่าวเป็นหนึ่งในนั้น พระองค์จึงโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์พระอารามนี้ทั้งอารามเพื่อเป็นการสนองพระเดชพระคุณของพระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ผู้ทรงอภิบาลพระองค์มาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ โดยพระองค์ได้โปรดเกล้าฯ ให้พระยาอัคนีศราภัย จางวางแสงปืนต้น เป็นแม่กองในการบูรณะ พร้อมได้เปลี่ยนชื่อวัดเป็นวัดปรมัยยิกาวาศ แปลว่า วัดของยาย ภายหลังจึงเปลี่ยนวิธีสะกดเป็นวัดปรมัยยิกาวาส

ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษาเล่ม 52 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478

วัดปรมัยยิกาวาสมีพระอุโบสถเป็นประธาน หน้าบันประดับตราพระบรมราชสัญลักษณ์ประจำรัชกาลที่ 5 รูปพระจุลมงกุฎ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปประธานและพระสาวก จิตรกรรมฝาผนังภายในเขียนเรื่องธุดงควัตรและพุทธประวัติภายหลังการตรัสรู้ ฝีมือของหม่อมเจ้าประวิช ชุมสาย ด้านหลังพระอุโบสถคือพระมหารามัญเจดีย์

ภายในวัดยังมีวิหารพระพุทธไสยาสน์ซึ่งมีพระพุทธไสยาสน์ พระพุทธรูปหินอ่อนและพระนนทมุนินท์ พระพุทธรูปประจำจังหวัดนนทบุรี เพดานตกแต่งด้วย ศาลารับเสด็จ และพระเจดีย์มุเตา เจดีย์ในศิลปะมอญสีขาวริมน้ำ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์วัดใหม่ทั้งวัดโดยรักษารูปแบบมอญไว้ เพื่อถวายเป็นพระราชกุศล สนองพระคุณพระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ผู้ทรงอภิบาลพระองค์มาแต่ทรงพระเยาว์ และได้พระราชทานนามวัดว่า วัดปรมัยยิกาวาส ซึ่งมีความหมายว่า "วัดของพระบรมอัยยิกา" โดยมีสิ่งสำคัญที่โดดเด่นของวัดคือพระเจดีย์แบบมอญที่ทรุดเอนอยู่ริมแม่น้ำซึ่งจำลองจากพระธาตุมุเตาอันเป็นเคารพสักการะของชาวมอญ

วัดปรมัยยิกาวาสนี้เดิมมีชื่อในภาษามอญว่า เภี่ยมุเกี้ยะเติ้ง ซึ่งปัจจุบันเพี้ยนเป็น เภี่ยเมี้ยงฮะเติ้ง แปลว่า วัดหัวแหลม แต่ไทยเรียกว่า วัดปากอ่าว

1. พระมหารามัญเจดีย์ เป็นเจดีย์ซึ่งจำลองมาจากเจดีย์ชเวดากอง เมืองย่างกุ้ง แต่มีการปรับเปลี่ยนรายละเอียดบางประการเนื่องจากขนาดที่เล็กกว่ามาก

2. พระเจดีย์มุเตาหรือเจดีย์เอียง เป็นเจดีย์ที่จำลองมาจากเจดีย์ชเวมอดอหรือพระธาตุมุเตาที่เมืองหงสาวดี

1. เจดีย์ชเวดากอง เมืองย่างกุ้ง ประเทศเมียนมาร์ พระเจดีย์ศักดิ์สิทธิ์ของชาวมอญ และเป็นต้นแบบในการจำลองไปสร้างเจดีย์ในที่ต่างๆ รวมถึงพระมหารามัญเจดีย์

2. วัดเทพศิรินทราวาส กรุงเทพมหานคร วัดที่สร้างโดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพดานของพระอุโบสถตกแต่งด้วยลวดลายเครื่องราชอิสสริยาภรณ์เช่นเดียวกับที่วิหารพระพุทธไสยาสน์

ประยูร อุลุชาฎะ. วัดปรมัยยิกาวาส. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2546.

ประวัติวัดปรมัยยิกาวาส เกาะเกร็ด อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี. กรุงเทพฯ: บริษัท เท็คโปรโมชั่น แอนด์ แอดเวอร์ไทซิ่ง จำกัด, 2538.

เชษฐ์ ติงสัญชลี. รายงานฉบับสมบูรณ์ประเด็นใหม่เกี่ยวกับเจดีย์แบบมอญและแบบพม่าในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2554.