มัสยิดบางหลวง

มัสยิดบางหลวงนี้สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 โดยการนำของโต๊ะหยี พ่อค้าชาวมุสลิม ต่อมาก็ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์อีกหลายครั้ง รูปแบบที่ปรากฏในปัจจุบันน่าจะสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 เนื่องจากมีลักษณะแบบเดียวกับพระอุโบสถและพระวิหารแบบพระราชนิยมในรัชกาลที่ 3

ก่ออิฐถือปูน

มัสยิดแห่งนี้ได้รับการบูรณะเรื่อยมา ครั้งล่าสุดเกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2551 โดยความร่วมมือของชุมชนกุฎีขาว นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จ และกรุงเทพมหานคร

มัสยิดแห่งนี้มีผังพื้นเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีหลังคาพาไลยื่นออกมาข้างหน้า ด้านอื่นเป็นหลังคาปีกนก มีเสารองรับหลังคา บันไดทางขึ้นอยู่ทางทิศเหนือและใต้ของพาไลด้านหน้า หลังคาทรงจั่วมุงกระเบื้องว่าวสีเขียว หน้าบันปูนปนั้นผสมผสานศิลปะไทย ตะวันตก และจีน ภายในห้องละหมาดมีมิมบัรและมิห์รอบที่สร้างขึ้นใหม่โดยเจ้าสัวพุกในสมัยรัชกาลที่ 6 แทนที่ของเดิมที่ชำรุดลง มิห์รอบเป็นซุ้มก่ออิฐถือปูนทรงสามยอดประดับกระจกสี สันนิษฐานว่ามีที่มาจากซุ้มประตูวัดอนงคารามมีการแกะสลักอักษรอาหรับเป็นพระนามขององค์อัลลอฮ์และมีโองการสำคัญติดตั้งอยู่ภายในซุ้ม

มัสยิดบางหลวงเป็นศาสนสถานของศาสนาอิสลาม แต่มีรูปแบบเช่นเดียวกับอุโบสถวิหารของวัดในสมัยรัชกาลที่ 3 กล่าวคือ เป็นอาคารชั้นเดียวก่ออิฐถือปูน หลังคาหน้าจั่วมุงกระเบื้อง หน้าบันประดับลวดลายปูนปั้น มีเสาพาไลทรงสี่เหลี่ยมทึบรองรับชายคาโดยรอบอาคาร ซึ่งรูปแบบดังกล่าวเป็นมัสยิดที่ปรากฏเพียงแห่งเดียวในประเทศไทยและในโลก

1. มัสยิดบางหลวงเป็นมัสยิดเพียงแห่งเดียวที่นำรูปแบบของอาคารเนื่องในพุทธศาสนาไปประยุกต์สร้างเป็นมัสยิด

2. นอกจากเหตุผลด้านความคงทนและความสง่างามของอาคารแล้ว การสร้างมัสยิดแบบก่ออิฐถือปูนยังแสดงถึงการยอมรับอำนาจของสยามผ่านทางขุนนางในชุมชนด้วย เช่นเดียวกับมัสยิดหลังอื่น เช่น มัสยิดต้นสน (หลังเดิม) หรือ มัสยิดมหานาค (หลังเดิม)

1. พระอุโบสถ วัดราชโอรสาราม กรุงเทพมหานคร ตัวอย่างของพระอุโบสถที่สร้างโดยใช้รูปแบบพระราชนิยมในรัชกาลที่ 3 ซึ่งส่งอิทธิพลแนวความคิดให้กับมัสยิดบางหลวง

2. มัสยิดต้นสน(หลังเดิม) ตัวอย่างมัสยิดที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 3 เช่นเดียวกันและมีรูปแบบที่ผสมผสานระหว่างศิลปะแบบพระราชนิยมรัชกาลที่ 3 และศิลปะตะวันตก ต่อมาทรุดตัวลงและได้มีการสร้างขึ้นใหม่โดยไม่ใช้รูปแบบเดิมอีกต่อไป

3. เนื่องจากตัวอาคารมัสยิดบางหลวงที่ถูกทาด้วยสีขาว ดังนั้นที่นี่จึงมักถูกเรียกว่า กุฎีขาว

4. มัสยิดในระยะแรกในประเทศไทยส่วนใหญ่จะใช้รูปแบบของสถาปัตยกรรมในท้องถิ่นในการสร้าง อันเนื่องมาจากรูปแบบมัสยิดในดินแดนอาหรับไม่สอดคล้องกับเงื่อนไขในท้องถิ่น ประกอบกับข้อจำกัดด้านวัสดุ โครงสร้างและกรรมวิธีการก่อสร้าง ยกเว้นมัสยิดของมุสลิมเชื้อสายเปอร์เซีย ได้แก่ กุฎีเจริญพาศน์ และกุฎีปลายนา

เสาวลักษณ์ พงษธา โปษยะนันท์ และคณะ. 174 มรดกสถาปัตยกรรมไทย. กรุงเทพฯ: สมาคมสถาปนิกสยาม, 2547.

อาดิศร์ อิดรีส รักษมณี. มัสยิดในกรุงเทพฯ. กรุงเทพฯ: มติชน, 2557.

เสาวนีย์ จิตต์หมวด. “กลุ่มชาติพันธุ์มุสลิมในธนบุรี” สาส์นมุสลิม. ปีที่ 1, ฉบับที่ 2 (มิถุนายน – สิงหาคม 2545): 110 – 120.