ศาลาเฉลิมกรุง

ศาลาเฉลิมกรุงเป็นโรงภาพยนตร์ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเนื่องในโอกาสฉลองกรุงเทพมหานครครบ 150 ปี ในปี พ.ศ. 2475 ในโอกาสเดียวกับการสร้างพระปฐมบรมราชานุสรณ์และสะพานพระพุทธยอดฟ้า สร้างบนพื้นที่ซึ่งเคยเป็นที่ตั้งบ่อน้ำบาดาล พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จำนวน 9 ล้านบาทในการสร้าง มีหม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากรเป็นสถาปนิก อาจารย์นารท โพธิประสาทเป็นผู้คำนวณโครงสร้าง เริ่มก่อสร้างในปีพ.ศ. 2473 แล้วเสร็จพร้อมมีพิธีเปิดฉายภาพยนตร์เป็นปฐมฤกษ์เมื่อวันอาทิตย์ที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2476

คอนกรีตเสริมเหล็กฉาบปูนเรียบ

-

ศาลาเฉลิมกรุงมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าตัดมุมด้านตะวันตกเฉียงเหนือ ตัวอาคารเป็นทรงกล่องสี่เหลี่ยมเรียบเกลี้ยงสูง 3 และ 4 ชั้น มีทางเข้า 3 ช่อง มีการเจาะช่องหน้าต่างที่มีขนาดแตกต่างกันตามหน้าที่การใช้งาน มีลวดลายฉลุลายไทยประยุกต์แบบเรขาคณิตเป็นรูปหัวลิง ยักษ์ และฤๅษี ภายในแบ่งพื้นที่เป็น 2 ส่วน คือโถงหน้าและโรงหนัง ตกแต่งแบบเรียบง่ายด้วยลายไทยประยุกต์ และรูปเทวดาขนาดใหญ่ ภายในโรงภาพยนตร์มีเพดานสูง 15 เมตร ที่นั่งผู้ชมลดหลั่นตามขั้นบันได

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างโรงภาพยนตร์ขึ้นในคราวฉลองกรุงเทพมหานครครบ 150 ปี พระราชทานนามว่า ศาลาเฉลิมกรุง เป็นโรงภาพยนตร์ที่ทันสมัยที่สุดแห่งหนึ่งในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในสมัยนั้น และเป็นโรงมหรสพแห่งแรกในเอเชียที่มีเครื่องปรับอากาศระบบไอน้ำ

-

-

1. ศาลาเฉลิมไทย โรงภาพยนตร์แบบโมเดิร์นอีกแห่งที่มีลักษณะทางสถาปัตยกรรมคล้ายคลึงกับศาลาเฉลิมกรุง ปัจจุบันถูกรื้อไปแล้ว

2. โรงหนังเฉลิมธานี หรือโรงหนังนางเลิ้ง โรงหนังแบบดั้งเดิมไม่กี่แห่งที่ยังหลงเหลือตัวอาคารอยู่ในปัจจุบัน

3. ที่มาของชื่อ “เฉลิมกรุง” นี้มีที่มาจากมูลเหตุในการสร้างเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของงานฉลอง 150 กรุงเทพมหานคร และยังพ้องกับนามของสถาปนิกผู้ออกแบบ คือ หม่อมเจ้าเฉลิม กฤดากรด้วย

4. ศาลาเฉลิมกรุงเป็นโรงมหรสพแห่งแรกในเอเชียที่มีเครื่องปรับอากาศแบบ Chilled Water System ซึ่งเป็นระบบไอน้ำรุ่นแรกจากสหรัฐอเมริกา

5. ภาพยนตร์ที่ฉายเป็นปฐมฤกษ์ที่ศาลาเฉลิมกรุงคือ มหาภัยใต้ทะเล

สมชาติ จึงสิริอารักษ์. สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยามสมัยรัชกาลที่ 4 – พ.ศ. 2480. กรุงเทพฯ: คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2553.

กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมางกูร “ย้อนรำลึก 70 ปี ศาลาเฉลิมกรุง” สารคดี. ปีที่ 19, ฉบับที่ 222 (สิงหาคม 2546), 140 – 146.

ธนาทิพ ฉัตรภูมิ. ตำนานโรงหนัง. กรุงเทพฯ: เวลาดี, 2547.